Büyümek mi büyümemek mi?

Cari açık bir risk unsuru olarak Türk ekonomisine zarar vermeye devam ediyor. Yükseldiği seviye, Türk ekonomisini olduğundan daha riskli gösteriyor. 

Sorunun temelci çözümü belli; kısa vadede kurun aşırı değerliliğinin giderilmesi, uzun vadede de Türk ekonomisinin yapısının değiştirilmesi. 

Bu esasında birçok ekonomi için yakından bilinen bir ihtiyaç. Yeraltı kaynaklarınız yeterli değilse yurtdışından ithalat yapmalısınız. Şimdilerde en önemli kalem enerji. Önceleri gıda, metaller gibi başka kalemler rol oynuyordu. 

İthalat yapabilmek için de ihracat yapmanız gerekiyor. İhracat yaparak, ithalat için gerekli döviz kaynaklarına erişirsiniz. Ancak, bu ikisinin eşit olması yeterli değildir. Zira, iç tüketim ve yatırımınız için ithalata ihtiyacınız olduğu gibi, ihraç edilecek ürünleri üretmek için de ithalat yapmaya ihtiyacınız var. 

Yani, yetersiz yeraltı kaynaklarına sahipseniz ihracatınız ithalatınızdan yukarıda olmak zorunda. Bunu yapmanın yolu, ithal ettiğiniz ürünlere yeterli seviyede iç katma değer yükleyip daha yüksek birim fiyattan yurtdışına satabilmeniz. Japonlar bunu 19. yüzyıldaki Meiji döneminden beri biliyorlar; Kore ve Singapurlular ise 1950’lerin sonlarından beri. 
Bunu yapabilmenizin için üç şartın yerine gelmesi gerekiyor: Reel kurunuz olması gereken değerde olacak, verimliliğiniz yüksek olacak ve katma değeri yüksek bir ekonomik yapıya sahip olacaksınız. Eğer son ikisi birincideki “yanlışlığı” düzeltiyorsa sorun yok. Ancak katma değeriniz olması gereken seviyede değilse ve verimlilik artışınız kurdaki aşırı değerlenmenin etkisini tazmin edecek kadar hızlı yükselmiyorsa (birçok ülkede bu böyle) cari dengenizi tutturabilmeniz tanım itibariyle mümkün değildir. 

Bunların alternatifi ise büyümeyi kısmaktır. Büyüme düşerse iç talep düşecek ithalat talebi kısılacak ve böylece dış ticaret dengesini düzelteceksinizdir. Bu çözüm kısa vadede dış ticaret dengesini düzeltebilir. Ama sadece kısa vadede. Yukarıdaki üç temel reel unsuru değiştirmeden, büyümeyi yavaşlatmak cari dengeyi sadece kısa vadede düşürebilir.

Dahası, büyümeyi yavaşlatmakla dış ticaret dengesi düşmeyebilir. Daha kötüsü, ithalatı bir miktar kıssa da, büyümenin yavaşlatılması, kur aşırı değerli kaldığı sürece içeride sanayi üreticilerini daha fazla vurur. Nedeni basittir; farklı bir yazının konusu olur. Bunun da ekonomik olduğu kadar ekonomi dışına taşan sonuçları da olur. Aman dikkat.