Büyüme verileri olumlu
2015 yılına ait büyüme verileri açıklandı. İlk bakışta edinilen izlenim bir yıl önceye (2014) kıyasla büyümenin hızlandığını gösteriyor. Bunun dışında, özellikle performans belirleyicileri açısından, biraz hızlanma dışında, önemli bir fark yok. Büyüme performansının ana belirleyicisi yine içeride yapılan harcamalar. Ekonomi iç talebin çekişiyle yol alıyor. Dış talebin büyümeye katkısı 2013 öncesinde güçlüydü ve ekonomi bu etkiyle küresel krizden görece hızlı çıkmıştı. O tarihten sonra dış talep katkısı negatife döndü. Yani dış dünya ile ilişkilerimizin büyümeyi hızlandırıcı bir etkisi olmadı. Tersine, büyümeyi yavaşlatıcı etki yarattı dış talep. 2015’de de bu tablo değişmemiş. İç talep kalemleri bağlamında das geçen yıldan büyük bir fark yok. 2015 yılında da büyümenin ana sürükleyicisi özel tüketim harcamaları olmuş. Bu bağlamda belki de en önemli ve pozitif fark özel yatırım harcamalarının katkısının pozitife dönmüş olması.
TÜİK verilerine göre 2014 yılında yüzde 3 büyümüşüz. Bu önceki tahmin olan yüzde 2.9 dan revize edilmiş büyüklük. 2015 yılında ekonominin büyüme hızı yüzde 4’e çıkmış. Yılın başında görece yavaştı büyüme hızımız (ilk çeyrek yüzde 2.5). Bu çok kişide yılın yavaş geçeceği izlenimi yarattı. İkinci çeyrekten itibaren büyümenin hızlandığını biliyoruz. Son çeyrekte büyümenin yüzde 5.7 gibi bu günün dünyası için bayağı yüksek sayılabilecek bir noktaya çıktığı anlaşılıyor. Bu iyi bir gelişme kuşkusuz. Ama bir de olumsuz gelişme söz konusu. Dolar bazında kişi başına gelirde bir gerileme var. 2014 yılında orta gelir tuzağı için biçilen sınırın üzerinde olan kişi başına gelir düzeyi (10 395 dolar) 2015 yılında bunun altına inmiş (9 261 dolar). Bunun ekonominin yavaş büyümesinden çok geçtiğimiz yıl içinde Türk Lirasının değer kaybı boyutunun yüksek olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Ama yine de fiilen orta gelir tuzağı sınırının altına gerilemiş olmamız bir zafiyet işareti olarak kabul edilecek, risk olarak değerlendirilecektir.
Üretim bazında yılın sürprizi kuşkusuz tarım sektöründe kaydedilen yüksek büyüme hızı. 2015 yılında tarım sektörü yüzde 7.6 büyümüş. 2014 yılında tarım sektöründe büyüme yerine yüzde 2.1 oranında bir daralma olduğu düşünülecek olursa 2015 yılındaki yüksek hızın kısmen baz etkisinden kaynaklandığı düşünülebilir. Tarımın toplam üretim içindeki payı son yıllarda yüzde 10’un altına inmiş gibi görünüyor. Dolayısıyla, hızlı büyümeye rağmen sektörün büyümeye katkısının sınırlı kaldığını söylemek mümkün.
Yıllık bazda sanayii sektörünün büyümesinde önemli sayılabilecek bir değişim olmamış. 2014 yılında yüzde 3.5 olan hız 2015 yılında yüzde 3.3’e gerilemiş. Sanayi sektörünün büyüme hızının yılın son çeyreğinde yüzde 7.2 gibi yüksek bir hıza çıkmış olduğu görülüyor. İmalat sanayiindeki büyüme performansı sanki bir tık daha iyi gibi. 2015’de imalat sanayi büyüme hızı yüzde 3.7 den 3.8’e yükselmiş. İmalat sanayiinde de yılın son çeyreğindeki hızlanma dikkati çekiyor. İnşaat sektörünün büyümesinde ise yavaşlama var. Bir önceki yılda yüzde 2.2 olan büyüme hızı 2015’de yüzde 1.7 düzeyine gerilemiş. Üretimdeki payı itibariyle en büyük sektör olan hizmetlerde ise büyüme hızı yüzde 4.3’den yüzde 4.8’e yükselmiş.
Büyümenin talep etkeni açısından irdelenmesi ise 2015 yılındaki hızlanmanın bütünüyle iç talep artışından kaynaklandığını gösteriyor. İç talep büyümeye yüzde 4.3 puan katkı yapmış. Buna karşılık dış talebin (net ihracat) büyümeye katkısı negatif. Büyüme hızının bu nedenle yüzde 0.3 puan gerilediği görülüyor. İç talebi oluşturan bütün harcama (talep) kalemlerinde büyümen hızlanmış. Özel tüketim harcamaları atış hızı 2014 yılındaki yüzde 1.4 düzeyinden 2015 yılında yüzde 4.5’e çıkmış. Kamunun nihai tüketim harcamalarının artış hızı ise 2014’de yüzde 4.7’den 2015’de yüzde 6.7’e yükselmiş. Önceki yıllarda ekonomide ciddi bir yatırım zafiyeti olduğu düşünülecek olursa 2015 yılının harcama tablosundaki belki de en önemli gelişmenin yatırım harcamalarındaki hızlanma olduğu söylenebilir. Özel yatırım artış hızı 2014 yılında yüzde 0.3’den 2015 yılında yüzde 2.7’e çıkmış. Özel sektörün makine ve teçhizat yatırımındaki gerilemenin 2015 yılında tersine çevrilmesi ve yüzde 4.8 artış sağlanması belki de yılın en önemli kazanımı olmuş.
Bu veriler bağlamında 2015 yılı büyümesinin 2014’de başlayan büyüme deseninin gelişerek tekrar edildiğini söylemek mümkün. Büyüme sıkıntısı çeken dünyada ufak tefek defolarına rağmen büyümeyi hızlandırmış olmak önemli bir performans kazanımıdır diye düşünüyorum.