Büyüme hızı 30 Haziran 2010’da sevindirecek, 31 Mart 2011’de üzecek

Kutlama konumuz, GSYH'de sağlanacak rekor artış. Hayal kırıklığı konumuz da aynı, GSYH'de bizi havaya sokacak artışın çok altında kalmak.

Kutlama 30 Haziran Çarşamba günü. GSYH'nin ilk çeyrek gerçekleşmesi açıklandığında çok büyük olasılıkla çift haneli bir büyüme göreceğiz. Her ne kadar ilk çeyrek için çift haneli büyümede şaşılacak bir yön yoksa da, bu oran açıklandığında son zamanlarda özellikle uluslararası kuruluşlardan gelen yılın tümüne dönük rekor büyüme tahminlerinin ne kadar gerçekçi olduğuna dönük yorumlar dinleyeceğiz. Belki de, yıllık tahminler güncellenecek, şimdilik yüzde 7 barajında duran tahmin tavanı, yukarı çekilecek.

Son beş yılın çeyrekler itibariyle GSYH büyüklüklerine ilişkin tabloda çok dikkat çeken bir yön var. Beş yıldaki toplam yirmi çeyrek içinde en düşük GSYH büyüklüğü 2005 yılının ilk çeyreğinde oluşmuştu. İkinci en düşük GSYH ise geçen yılın ilk çeyreğinde ortaya çıktı. En düşük GSYH'nin ilk çeyreklerde gerçekleşiyor olması normal bir eğilim, ama geçen yıl neredeyse 2005 düzeyine kadar gidilmiş olması, 2009'a ne kadar kötü bir giriş yapıldığının kanıtı.

İşte şimdi bu kötü giriş baz alınarak hesaplanacak ve Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 30 Haziran Çarşamba günü saat 10.00'da açıklanacak ilk çeyreğe ilişkin GSYH büyüklüğüne bakarak "bayram yapacağız". Yıllık tahminler yenilenecek, OECD gibi, IMF gibi kuruluşların nasıl isabetli tahminler yaptıkları dile getirilecek, bu kuruluşların Türkiye ekonomisini nasıl iyi okudukları anlatılacak, yazılacak. Hatırlamakta yarar var, OECD Türkiye ekonomisinin bu yıl yüzde 6.8, IMF ise yüzde 6.25 büyüyeceğini tahmin ediyor. Bu kuruluşların büyümeye ilişkin hesaplama yöntemlerinin biraz farklı olduğunu vurgulayalım.

Hükümet temkinli

Daha önce haziran ayı ortasında açıklanacağı belirtilen orta vadeli programda bir gecikme olduğu açık. Bu gecikmede mali kuralın yasalaşmasının beklenmesinin etkili olduğu dile getiriliyor.

Gecikmeye yol açan diğer etkenin ise ilk çeyrekteki büyüme hızını görmek olduğu ifade ediliyor. Her ne kadar ilk çeyrekte yüzde 11 dolayında bir büyüme bekleniyor ve kimi tahminlerde bu oran yüzde 14-15 dolayında dile getiriliyorsa da yine de orta vadeli programın açıklanmasının kesin oranı görmek için ertelendiği belirtiliyor.

2010 yılı büyüme hızına ilişkin olarak yüzde 7'ye kadar oranlar dile getirilirken, hükümet üyelerinin yüzde 3.5'in aşılacağını söylemekle yetindikleri ve herhangi bir oran ifade etmedikleri dikkat çekiyor. Yani anlaşılan hükümet, GSYH'de 2010 beklentisini revize etmek için çarşambayı, ilk çeyrek oranının açıklanmasını bekliyor.

Yüzde 5 bile krizi aşmak demek

Şu aşamada 2010 büyümesi için resmi hedef yüzde 3.5, ama kimilerine göre Türkiye bu yıl yüzde 6, yüzde 7 büyümeye gidiyor. Biz ise aylardır çok basit bir soruya yanıt arıyoruz:

"Türkiye ekonomisi küresel krizde 2009'da yaşadığı çöküntüyü tümüyle geride bıraktı ve krizin izleri tümden yok oldu mu? Yani kriz öncesine, 2007 ve 2008 yıllarına dönüyor muyuz?"

Bu sorunun yanıtını verecek en önemli öncü gösterge olarak imalat sanayinin durumuna baktık hep. İmalat sanayinde kapasite kullanımı ve üretim endeksi nasıl seyrediyor?

Grafiklerle eğilimi çok somut biçimde gözleme şansımız var. Bu yılın kapasite kullanımında altı aylık, imalat sanayi üretiminde ise dört aylık verilere sahibiz. Her iki veride de geçen yılın tabii ki üstündeyiz, ama hala 2008'in çok altında bulunuyoruz.

İmalat sanayi GSYH'nın yaklaşık dörtte birini oluşturuyor. Yani GSYH'nin dörtte birini oluşturan imalat sanayi, hala 2008'in altında. Ama en azından imalat sanayi bazında 2008'in hala çok uzağındayken, 2008'in üstüne çıkacak bir GSYH büyüklüğünden söz edebiliyoruz.

2008'i aşmaktan kastımız, bu yıl yüzde 5 büyümek. 2010 yılında yüzde 5 büyüme sağlayabilirsek, GSYH büyüklüğünde 2008'i yakalıyor, hatta çok az da olsa aşıyoruz. Daha yüksek oranlı büyüme durumunda ise 2008'in üstüne çıkıyoruz. Hele hele yüzde 6, yüzde 7 büyüme durumunda 2008'in çok çok üstüne çıkmış oluyoruz.

Diyelim sanayide işler pek iyi gitmiyor, henüz 2008 düzeyini yakalamaktan uzağız, GSYH'nin diğer sektörlerinde sanayideki bu durumu telafi edecek ve toplamda bizi yüzde 5'in çok üstüne taşıyacak gelişme var mı?

Baz etkisi olumsuza dönecek

İlk çeyrekte yüzde 11 dolayında gelecek bir büyüme hızı makul. Aşağısı olumsuz bir sürpriz olur; yüzde 13'ün üstü ise çok olumlu demektir. İkinci çeyrekte de tek haneli olmak kaydıyla yüksek bir oran gelebilir. Bu oran, yüzde 7-8 arasında beklenebilir.

İlk iki çeyrekte geçen yıl çok düşük kalan GSYH büyüklüğünün etkisiyle yüksek gerçekleşecek büyüme hızı, üçüncü çeyrekten itibaren olumlu baz etkisinin ortadan kalkmasıyla düşüş gösterecek, bu kaçınılmaz. Üçüncü çeyrekte çok daha düşük bir büyüme hızı görebileceğiz. Ama dananın kuyruğu asıl son çeyrekte kopacağa benziyor. Son çeyrekte bugünlerde hiç düşünmediğimiz bir durum gerçekleşebilir ve yeniden küçülmeyle karşı karşıya kalabiliriz.

Kaldı ki, imalat sanayinde üretimin yeniden gerileme eğilimine girmesi şaşırtıcı olmaz. Nitekim üretim nisanda geriledi. Her ne kadar mevsim etkisinden arındırılmış üretimde küçük de olsa bir artış varsa da, arındırılmamış seriye göre üretimin nisanda mart ayına göre gerilemiş olması dikkat çekici. Ayrıca, hep söylenegeldi, AB'deki sorunlar ve euronun değer kaybetmesi yüzünden umulandan daha düşük gerçekleşecek ihracat, iç piyasada üretimi etkileyecek, bundan da kaçış yok.

31 Mart 2011 Perşembe

Türkiye İstatistik Kurumu bu yılın ilk çeyreğine ilişkin büyüme hızı verilerini 30 Haziran Çarşamba günü saat 10.00'da açıklayacak ve rekor bir oran göreceğiz. 31 Mart 2001 Perşembe günü saat 10.00'da açıklanacak yılın son çeyreğine, dolayısıyla 2010'un tümüne ilişkin verilerde de bir hayal kırıklığı yaşayabileceğiz, buna hazır olalım. Şu aşamada en iyisi 30 Haziran'ı doyasıya kutlamak…