Büyük yanlışların faturası çok ağır oluyor!
Son bir hafta içinde küresel ölçekte yaşanan piyasa eğilimleri çok dikkatli olmayı gerektiriyor. Petrol fiyatı altı aylık aradan sonra yeni en düşükler yapmaya başladı. Brezilya parası değer kaybında yeni rekorlara yelken açtı ve Rus Rublesi yeniden yıpranır oldu. Oluşan yüksek düzeyli kırılganlık algısı, gelişmiş ekonomilerin tahvil faizlerini geriletti; gelişmekte olan ekonomilerin risk primleri yükseliş yönünde hareketlendi. Bu tablo riskten kaçınma eğiliminin yeniden güçlenebileceğine işaret ediyor ve olumlu düşünmeye izin vermiyor. Küresel düzeni oluşturan kurumsal yapı ise durumu sakinleştirmeye yönelik söylem ve örtülü eylemler ile gerginliğin kontrolden çıkmasını önlemeye çalışıyor. ABD Merkez Bankasının faizleri yükseltmesinin öteleneceği yönündeki beklentiler kaşınıyor; doların en azından gelişmiş ekonomi paralarına karşı değerlenmesini ve riskten kaçınma eğilimini güçlendirmesini önleme çabaları ön plana çıkıyor. Direnerek sorunların ağırlaşması engellenemiyor, sadece muhtemel olumsuz gelişmeleri öteleme çabası dikkat çekiyor.
Yukarıda özetlemeye çalıştığımız kısa vadeli gelişmeler yaşanırken küresel ekonomi durgunlaşmaya devam ediyor, rekabet koşulları olumsuzlaşıyor ve nakit akışları kırılganlaşmayı sürdürüyor. Korkunun ecele fayda etmeyeceğini bilen etkili ve yetkili kesimler, zaman kazanarak kendi başlarının çaresine bakmaya çalışıyor. Ne olup bittiğini anlamak için biraz gerilere gitmek gerekiyor.
Küresel kredi krizi sonrasında, gelişenlerin küresel ekonominin lokomotifi olacağı iddia edilmiş ve finansal sermaye yeniden söz konusu bölgelere yönlendirilmişti. Fakat Arap Baharı ile birlikte her şey değişti: küreselleşmeciler, gelişenlerin Dünya Ekonomisinin lokomotifi olamayacağı önermesini kabullenmek zorunda kaldı; o dönemden bu yana durgunlaşma eğilimi güçleniyor ve uzlaşıya dayalı küresel bir çözümün mümkün olamayacağı önermesi genel kabul görüyor. Durumun farkında olanların pasif bir şekilde risklerini azaltmaya başlaması, bugün yaşamakta olduğumuz yıkıcı eğilimlerin fitilini ateşledi; Mayıs 2013’te ABD Merkez Bankasının faiz söylemi ile geri dönüşü olmayan sorunlu bir evreye geçildi. Jeopolitik olumsuzluklar, bu sonuçların türevleri olarak karşımıza çıkmaya başladı. Ülkemizi yönlendirenler bu gerçekleri anlamak istemedi, zarardan dönmeyi beceremedi ve tutarlı davranışlar sergileyemedi!
Bu aşamada sormak gerekiyor: geride bıraktığımız dört koca yılda, gelişen ekonomilere yönelen finansal sermayenin ne kadarı çıkmayı ve risklerini azaltmayı başarabildi? Çok büyük bir kısmı çıkamadı ve bundan sonra da riskini önemsiz miktarlar dışında azaltabilmesi pek olası görünmüyor! Açgözlülerin yönlendirmesi ile en istenmeyecek duruma düşüldü: lokomotifsiz kalan küresel ekonomi risk alma isteği konusunda ne ileri ne de geri gidilebiliyor, zira her iki seçeneğin de yıkıcı olabileceği bilindiği için güvensizlik büyümeye devam ediyor! Fakat olumsuzlaşan koşullar geri gitmeye zorluyor ve bu mecburiyet ile karşılaşanlar günü kurtarmak üzere direnmeye çalışıyor. Farklı kesimler, bu dehşet dengesini kendi çıkarları doğrultusunda yorumlayarak kafa karıştırmak için birbirleri ile yarışıyor!
Hiçbir şeyin farkında olmadan işini yapmaya çalışanlar ise çok zorlanıyor ve kırılganlaşmaktan kurtulamıyor. Bu duruma nasıl olup ta düştüğünü kavrayamıyor; denize düşen diğerleri gibi yılana sarılmaktan kaçınamıyor! Petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarının düşüşünde, enflasyonist baskıların azalmasında, döviz kuru hareketlerinde, yapısal reform masallarında veya İran ile yapılan anlaşmada teselli aramak zorunda kalıyor! Ama olmuyor, hareket yeteneğinin daralmasını ve gelişmelerin kontrolden çıkmasını önleyemiyor!
Sürdürülebilir olmayan eğilimler ile halvet olanlar bu açmazdan kurtulamıyor. Sorunların ağırlaşması pahasına günün kurtarılmasına karşı çıkamamanın, kime yapılır ise yapılsın haksızlıklara boyun eğmenin sonuçları herkesi sarsıyor. Aklını iyiye kullanmayı unutan ve içgüdülerinin esiri olan insanlık, kendi çabaları ile yarattığı bu labirentin çıkış yolunu bulamıyor!