Büyük proje sahibi olabilmek

Bugün 2013 yılında Çin’in yüzyılın projesi olarak sunduğu, Bir kuşakbir yol projesiyle ilgili bazı gelişmelerin neler olduğunu ele almak istedim.

Çin Halk Cumhuriyeti ilk kez 2013 yılında “Bir kuşak bir yol” projesini açıkladı. Çin lideri Xi’nin ”Yüzyılın projesi” olarak açıkladığı proje, dünyayı ekonomik anlamda kucaklamayı amaçlıyor. Çin’in 87 ülke ile işbirliği anlaşması yaptığı proje bu nedenle “Modern İpek Yolu” olarak ta isimlendiriliyor. Bu proje ile ilgili bazı gelişmeler üzerinde durmak istiyorum.

Bir yol bir kuşak projesinin karayolu ipek yolunun ilk noktası Pekin. Oradan Urumşi-İstanbul Moskova’ya uzanması sağlanacak. Başlangıçtaki 90 kilometrelik bölüm bir Türk inşaat firması tarafından tamamlandı.

Çin Deniz İpek Yolu projesinde daha iddialı. Deniz yolunun ilk durağı da Hong-Kong. Sonra Hindistan Kalküta limanı, Sri Lanka, oradan Afrika’da Mogadişu, ardından ver elini Pire ve uzantısı Venedik. Projenin bu ayağında ciddi pürüzler olduğu söylense de Çin liderliği, sorun olabilecek konuların “teknik pürüzler” olduğunu söylüyor. Çin projenin gerçekleşmesi için çok cüretkar davranıyor. Gronland’la işbirliği projesine ABD “Hayır” değince proje geri çekildi. Ama Çin, New York limanı için bile teklif getirdi.

Projenin somut gelişmelerinden biri Çin-Rus yakınlaşmasını sağladı. İki ülkeyi fizik olarak bağlayan 4.2 kilometrelik Amur Köprüsü, yolu 700 kilometre kısaltıyor. 50 yıl önce iki ülkenin bu köprü konusunda savaşa tutuşmuşlardı. Şimdi bu köprünün yapılmasının 2020 yılında 100 milyar dolarlık ticaret hacmine yol açacağı ve projenin iki ülke tarafından, Çin para birimi Yuan ile yapılması da kararlaştırıldı. Ayrıca iki ülkenin Çin ve Rusya’nın Kuzey Kutbunda ortak proje yapacakları da belirtiliyor.

1 trilyon 100 milyar dolarlık projede işbirliği yapılan ülkelere yatırım için ya tüm finansman Çin tarafından “borç para” ile karşılanıyor. Ya da yap-işlet-devret modeli ile baştan 99 yıllık kullanım hakkı alınıyor. Buna örnek göstermek gerekirse Sri Lanka’daki Hambantota Limanı, Çin tarafından bu modelle yenileniyor.

Projede Çin ile işbirliği yapan 78 ülkeden çoğu OECD ölçüleriyle kredi notu düşük ülkeler olduğu için Çin’in koyduğu kurallara uymak zorundalar. Çin işbirliği ile Pire’de Akdeniz’in “en büyük” limanına sahip olan Yunanlılar çok mutlu.

Dünyayı çevreleyen ve mesafeleri kısaltacak olan projeyi Çin ekonomik işbirliğini geliştirecek diye takdim ederken, jeopolitik ve askeri amaçları olduğu iddialarını reddediyor.