Büyük Buhran'ın yarattığı Monopol, yüzyılın oyunu oldu
"Aşırı kapitalist" bulunduğu için yakın zamana kadar Küba'da yasaklanan Monopol, bugün 111 ülkede, 43 dilde oynanıyor. Yılda 10 milyar Euro "oyuncak para" basan Monopol, Avrupa Merkez Bankası'nı geride bırakıyor.
Dünya'da 700 milyondan fazla kişi tarafından oynanarak tarih boyunca "en çok oynanan ticari masa oyunu" unvanını kazanan Monopol, bugün 75 yaşında. Emlak kiralama ve satın alma oyunu olan Monopol, ABD'de 1930'lardaki Büyük Depresyon'un ardından işsiz kalan Amerikalı Charles Darrow'un icadı. Monopol için basılan yıllık "oyuncak kağıt para" miktarı bugün 10 milyar Euro'ya ulaşıyor ve Avrupa Merkez Bankası'nı bile geride bırakıyor. Oyun, Türkiye dahil 111 ülkede, 43 dilde oynanıyor. Bu ülkeler arasında Çin, Japonya, Suudi Arabistan ve oyunu aşırı kapitalist bulduğu için yakın bir zamana kadar yasaklayan Küba da bulunuyor.
1930'lu yılların başında, 13 milyon Amerikalı gibi işsiz kalan Charles Darrow'un Monopol'u yaratırken amacı, kaybolan hayalleri yeniden canlandırmaktı. Oyun sayesinde emlak satın almak, spekülasyon yaparak para kazanmak yeniden mümkün olacaktı. İlk Monopol maketi kartona yapıştırılmış çuval bezi üzerine yapıldı; kartlar elle yazıldı; evler ise inşaatlardan toplanan tahta parçalarından sağlandı. Oyundaki cadde isimleri ise Darrow'un kriz öncesinde tatilini geçirdiği Atlantic City'den seçildi.
İlk yıl 20 bin sattı
Darrow, projesine her zaman çok güvendi ve bu güveninde haksız çıkmadı. Monopol'un tanesi 2 dolara satıldı ve ilk yılın sonunda satış adedi tam 20 bine ulaştı. 1935 yılına gelindiğinde ise, oyun sanayinin lideri olan Parker kardeşler Monopol'un yayın haklarını satın aldı.
İcadından tam 75 yıl sonra Monopol, dünyanın en fazla satılan oyunu konumunda. Monopol'un 75 yıllık satış rakamı 275 milyon adede ulaştı. Dünya genelinde ise bir milyar üzerinde insanın Monopol oynadığı tahmin ediliyor. Hatta İkinci Dünya Savaşı sırasında, Alman kamplarındaki esirlerin Monopol içine saklanan pusula ve planlar sayesinde kaçmayı başardıklarını söyleyenler de var.
1996'da Hasbro satın aldı
Monopol, 2000 yılında Londra Oyuncak Salonu tarafından "yüzyılın oyunu" seçildi. 1929 krizinde işsiz kalan, oyunun yaratıcısı Darrow ise, hayata gözlerini yumduğunda banka hesabında milyonlarca dolar vardı.
Monopol bugün ABD'li Hasbro'ya ait. Oyuncak sektöründe Mattel'in ardından dünya ikincisi olan Hasbro'nun 2009 yılı cirosu 3 milyar euro, net karı ise 283 milyon euro olarak gerçekleşti. 1923 yılında ABD'de iki göçmen Polonyalı kardeş tarafından kurulan Hasbro, Littlest PetShop gibi dünyada en fazla satılan oyuncakları da bünyesinde bulunduruyor. 1996 yılında Monopol'ü Parker kardeşlerden satın alan Hasbro, oyunun başarısını sürdürdü. Yıllık satışları 500 binin altına düşmeyen Monopol, Mattel tarafından dağıtılan ve yılda 380 bin adet satan Scrabble'ı geride bırakıyor. Satışlarda yaşanan başarı, Monopol'un "Disney", "Star Wars" gibi farklı versiyonlarının piyasaya çıkmasına neden oluyor. Bu sene ise "Revolution" (Devrim) adı altında piyasaya sunulan yeni versiyonun en önemli değişiklikleri arasında yuvarlak oyun tahtası, ses ve müzik ve kağıt paraların yeninde kredi kartlarının eklenmiş olması geliyor.
Oyuncak sektörü krize dayanıklı
Oyuncak sektörü, ekonomik krize en iyi dayanan sektörlerden biri olarak ortaya çıkıyor. Yılın ilk yarısında sektörün yüzde 4 civarında büyüdüğü belirtiliyor. Monopol satışlarındaki artış ise yüzde 5. İrlanda'da, Dublin yakınlarında bulunan Waterford fabrikası tüm hızıyla çalışıyor ve her gün 12 bin Monopol üretiyor.
"Hiç bir zarar vermeden en iyi arkadaşınızı yenilgiye uğratmak"
Monopol, bölümlere ayrılmış bir oyun kartonu üzerinde oynanıyor. 28 farklı mülkün yer aldığı kartonda mülkler 2 ve 3?erli gruplara ayrılıyor. Zar atarak oyuna başlayan oyuncular, üstüne geldikleri bölgeleri satın alıyorlar ve aynı renkteki bölgeleri toplamaya çalışıyorlar. Aynı renklerdeki alanlara sahip olanlar, o alanlara evler kurarak kira bedellerini artırmaya başlıyorlar. Böylece o alan üzerine gelen kişiden daha fazla kazanç sağlamaya başlarlar. Bazılarına göre Monopol, "servet oluşturmak, risk almak, ele geçirmek" duygularını ifade ediyor. Bazıları içinse Monopol "rekabetin draması". Parker Brothers'ın eski başkanı Edward P. Parker ise Monopol oyununun sırrını, "Hiç bir zarar vermeden en iyi arkadaşınızı yenilgiye uğratmak" şeklinde tanımlıyor.