Büyük belirsizlikler ve büyük sınav
Sistemi oluşturan kurumsal yapı, bu hafta ortasında açıklanması beklenen ekonomik program lehine piyasa yapmaya ve büyük belirsizliği olduğundan küçük göstererek beklentileri yönlendirmeye çalışıyor. Fakat olmuyor, yapay gündem maya tutamıyor. Dış politika ve güvenlik konularındaki yanıt bekleyen sorular, kesinleşemediği için gündem olan yerel seçim sonuçları, daha önce yapılmış kısa vadeli hesapların çarşıya uymayışı kafa karışıklıklarını derinleştirerek güvensizliği beslemeye devam ediyor.
Yerel seçimler öncesi ve sonrasındaki iki haftalık dönem genelinde yaşananlar geleceğe yönelik belirsizlikleri azaltmadı. Bu haftanın ilk gününde para otoritesinin aldığı bazı kararlar ise, kısa vadeleri uç uca ekleyerek durumu idare etmenin pek mümkün olmadığını açığa çıkardı. Yerli bankaların temin ettiği döviz teminatı karşılığı gecelik Türk Lirası borçlanmaların maliyeti yeniden yüzde 24 düzeyine geriletildi ve haftalık repo ihalelerine yeniden başlandı; eşanlı olarak döviz kurları yukarı yönde hareketlendi, riskten kaçınma eğilimi belirginleşti ve finansal piyasalarda dengelenme adına hiçbir şey yaşanmamış olduğu görünür hale geldi!
Ekonomiye ilişkin düzeltilemeyen beklentiler ise, finansal cephedeki dalgalanmalar sebebiyle daha da olumsuzlaşabilir. Bu yılın ilk çeyrek döneminde ve özellikle son birkaç hafta genelinde yaşanan gelişmeler ve eğilimler, bu yılın ikinci yarısına ilişkin toparlanma umutlarını önemli ölçüde soldurdu. Faizlerin düşüşüne ve buna bağlı olarak iç talebin canlanacağına ilişkin abartılı beklentilerin gerçekleşebilme olasılığı yok denecek kadar düşük seviyelere geriledi. Durgunluğun hüküm sürmeye devam etmesi, işsizlik oranlarının yükselmesi, enflasyon baskılarının ciddiyetini koruması, sorunlu kredi hacminin öngörülen düzeylerin üzerine çıkması ve ekonomimizin gelişenler arasında olumsuz yönde ayrışmasına ilişkin ihtimaller güçlendi.
Dış politika ve güvenlik tercihleri ekonomik programı nasıl etkileyecek?
Asıl önemlisi dış politika ve güvenlik konusundaki tercihlerin, bu olumsuz tabloyu ve açıklanacak ekonomik programı nasıl etkileyeceği konusu olarak ön plana çıkıyor. Seçeneklerden biri kısa vadedeki yıpranmayı geçici bir süre için sınırlıyor, fakat açıklanmış hedeflere yaklaşılmasına izin vermiyor ve üretimdeki sorunların ağırlaşmasına kısmen kayıtsız kalarak daha olumsuz durumlara düşülmesi olasılığının kapısını hep açık bırakıyor. Diğeri ise gerçekçi olunmasını ve ciddi boyutta peşin bedeller ödenmesini gerektiriyor, fakat orta vadede daha olumsuz durumlara düşülmesi olasılığını büyük ölçüde sınırlıyor. Gelişmelere kısa vadeli bakanlar ile orta uzun vade açısından yaklaşanlar ayrışıyor ve ortak payda nerede ise sıfırlanıyor. Bu iki uç seçenek demeti arasındaki gri renkteki ara senaryoların ise hızla erimekte olduğunu hesaba katmak gerekiyor.
Piyasaların tartıştığı ve tüm olasılıkları içeriyormuş gibi pazarlamaya çalıştığı yapısal reformlar konusu ise, Siyasi İradeyi eksen değişikliği olasılığından uzaklaştırmak ve Batının finansal desteğini koruyabilmek amacını taşıyor; bu yapısı nedeniyle üretimi büyük ölçüde ihmal ediyor ve söylemin aksine yapısal değişimin yaşanması olasılığını ortadan kaldırıyor. Kısa vadede beklentileri yeniden yönlendirerek sadece kurumsal yapı lehine zaman kazanmayı hedefliyor!
Bizi bekleyen olası seçeneklerin bazı ortak yönleri de var. Vadeye göre kısmen farklılaşmakla birlikte, gerek siyasi ve gerek ise sistemi oluşturan kurumsal yapı yıpranıyor. Gelir ve servet dağılımları hızla bozuluyor. Kurallı piyasa yanlısı ekonomi politikalarının etkinliği giderek azalıyor ve beklentileri yönlendirmenin yan tesirleri umulan faydayı aşıyor; gerek fiyat ve gerek ise finansal istikrarsızlığın güçlenerek daha belirleyici olmasını engellemek pek mümkün görünmüyor. Bu türden tablolar, duygusal ve tepkisel olarak bilinen geniş kesimler açısından ek belirsizliklere sebep oluyor. Başka bir deyişle, kısa vadede Hukuk Devleti çizgisine süratle geri dönmenin kolay olmadığını dikkate almak gerekiyor!
Büyük belirsizlikler kapsamına giren konuları daha fazla ötelemek zorlaştı, bunlarla tanışma ve acı gerçekleri hazmederek bunlarla barışma zamanı geldi. Biliyoruz, kolay olmayacak! Bu sınavı hata yapmadan aşmak dışında seçenek kalmadı!