Bütçeyi Merkez Bankası kurtarıyor
Yılın ilk 5 ayına ilişkin merkezi yönetim bütçe gerçekleşmelerine göre bütçe 9.07 milyar TL fazla verdi. Açık. Geçen yılın ilk 5 ayında bütçe 2.42 milyar TL açık vermişti. Geçen yıl ile karşılaştırıldığında oldukça iyi bir performans var.
Ancak sadece bütçe dengesine bakarak gidişatın iyi olduğu sonucuna vermek eksik bir değerlendirme olur. Çünkü bütçenin diğer kalemlerindeki gelişmeler o kadar iyi değil, birçok noktada da kötüye gidiş var.
• Bütçe dengesindeki iyileşmenin ana kaynağı, Merkez Bankası’nın bu yıl elde ettiği rekor kardan bütçeye aktarılan temettü geliri. Merkez Bankası karından bütçeye gelen kaynak 5.75 milyar TL. Merkez Bankası’ndan gelen temettü olmasaydı bütçe fazlası 9.07 milyar TL değil 3.31 milyar TL olacaktı. Merkez Bankası’nın yüksek karının kaynağı da ekonominin ve özel kesimin belini büken kur artışları.
• Bu durum kendini en net şekilde Maliye tanımlı faiz dışı fazla ile IMF tanımlı faiz dışı fazla rakamlarında kendini gösteriyor. Maliye tanımlı faiz dışı fazla geçen yıla göre yüzde 29.86 ve 7.65 milyar TL artarak 33.25 milyar TL’ye ulaştı. Buna karşın bir defalık gelirleri dışlayan IMF tanımlı faiz dışı fazla geçen yıla göre artmak bir yana 2.49 milyar TL ve yüzde 10.55 düşerek 21.12 milyar TL düzeyine indi.
• 5 aylık bütçe gelirleri geçen yıla göre 33.03 milyar TL ve yüzde 16.69 artmış. Merkez Bankası’nın bütçeye katkısını dışarıda tutarsak bütçe gelirlerindeki artış yüzde 14.28’e iniyor. Bu artış hızı da faiz dışı bütçe giderlerindeki yüzde 14.73’lük artış hızının biraz altında. Buradan bakınca bütçenin temel dengesinde bir değişiklik yok.
• Bütçe giderleri, geçen yıla göre 21.55 milyar TL ve yüzde 10.76 artmış. Giderlerdeki artışı yüzde 10.76’ya çeken şey de faiz harcamalarındaki 3.84 milyar TL ve yüzde 13.70’lik düşüş.
• Bütçenin alt gider kalemlerindeki değişimlerde de alarm verici gelişmeler var. Örneğin sosyal güvenlik açık finansmanı için bütçeden çıkan miktar 5 aylık dönemde geçen yıla göre yüzde 197.65 arttı. Yani sosyal güvenlik açığının bütçeye getirdiği yük geçen yıla göre üçe katlanmış durumda.
• Personel giderlerindeki artış yüzde 20.95 ile bütçe geliri ve ortalama gider artışının çok üzerinde. Özellikle sözleşmeli personel giderlerindeki artışın yüzde 50.71’i, geçici personel giderlerinin yüzde 30.53’ü bulmuş olması dikkat çekiyor.
• Öte yandan KİT’lerin görev zararındaki artış da yüzde 65.68’i, kamu bankalarının görev zararındaki artış da yüzde 42.42’yi bulmuş.
• Gelir cephesinde ise ilk çeyrekteki büyüme hızı ve enfl asyon dikkate alındığında pek de parlak olmayan bir görünüm var. Gelir vergileri yüzde 14.60, kurumlar vergisi yüzde 19.23, yurtiçi işlemlerden alınan dolaylı vergi gelirleri ise yüzde 12.45 artmış.
