Bütçeden SGK’ya 5 aylık transfer 558 milyar TL

Ülke genelindeki beledi­yelerden 96 milyar lira­lık prim alacağı gündem oluşturan Sosyal Güvenlik Ku­rumu’na (SGK) çeşitli sosyal ke­simlere yönelik devletçe üstlenil­miş ödemeler dolayısıyla bütçe­den yapılan aktarmalar ise yılın daha ilk beş ayında 558 milyar li­raya ulaşarak, geçen yılın aynı dö­nemindeki tutarı ikiye katladı.

Dağıtım (pay as you go) mo­deline göre işleyen sosyal gü­venlik sisteminde SGK, aktif çalışanlardan topladığı prim­lerle emeklilere aylık ödeyip, aktif sigortalı ve emekliler ile bağımlılarının sağlık gider­lerini karşılarken, devletçe üstlenilen ödemeler dolayı­sıyla merkezi yönetim bütçe­sinden Kurum’a transfer yapı­lıyor. Söz konusu transferler SGK’nın gelir-gider tablosun­da hem gelir hem gider kale­minde yer alıyor.

Başka deyişle söz konusu ödemeler merke­zi yönetim bütçesinden karşı­lanıyor, ancak SGK eliyle ger­çekleştiriliyor. İlk beş aya ait veriler, bu dönemde SGK’nın prim tahsilatının emekli aylı­ğı ödemelerinin üzerinde ger­çekleştiğini, dönemsel açı­ğının küçüldüğü, bütçeden transfer yoluyla karşılanan ödemelerin ise rekor bir hac­me ulaştığını ortaya koyuyor.

SGK’nın açığı küçüldü

SGK’nın açıkladığı son veri­lere göre, Kurum’un ocak-ma­yıs dönemindeki prim tahsila­tı geçen yılın eş dönemine gö­re yüzde 106,5 artışla 1 trilyon 31,7 milyar lira oldu. SGK, bu dönemde borç yapılandırmala­rından da 9 milyar lira dolayın­da gelir elde etti. Devlet katkısı olarak bütçeden aktarılan tutar beş ayda yüzde 86,8 artışla 219,1 milyar, faturalı ödemeler ve ek karşılıklar için aktarılan yüz­de 110,9 artışla 115,2 milyar, ek ödeme karşılığı aktarılan tutar yüzde 102,4 artışla 39,7 milyar lira, aynı dönemde SGK’nin di­ğer gelirleri de yüzde 51,4 artış­la 11,2 milyar lira oldu.

Böylece aktif sigortalılardan yapılan prim tahsilatlarının ya­nında devletçe üstlenilen öde­meler için bütçeden yapılan transferlerle birlikte Kurum’un toplam geliri ocak-mayıs döne­minde geçen yılın aynı dönemi­ne göre yüzde 102,1 artışla 1 tril­yon 465,8 milyar liraya ulaştı.

SGK’nın ocak-mayıs döne­mindeki giderlerine bakıldı­ğında ise emekli aylığı ödeme­lerinin yüzde 100,7 artışla 986,9 milyar lira olduğu görülüyor. Kurum’un bu dönemdeki sağlık giderlerinin de yüzde 101,5 ar­tışla 358,1 milyar liraya ulaştığı dikkati çekiyor. Aynı dönemde bütçeden aktarma yoluyla kar­şılanan faturalı ödemeler yüz­de 40,9 artışla 63,5 milyar, aynı şekilde gerçekleşen “ek ödeme” de yüzde 97,6 artışla 41,2 milyar lira, SGK’nın aynı dönemdeki sigorta ödemeleri 11,4 milyar, yönetim giderleri 7,1 milyar, ya­tırım ve diğer giderleri de 9,4 milyar lira olarak gerçekleşti.

Böylece SGK’nın emekli aylı­ğı ödemeleri, sağlık harcamala­rı, devletçe üstlenilen ve bütçe­den aktarma yoluyla karşılanan ödemeler ve diğer alanlarla bir­likte toplam gideri yüzde 97,2 artışla 1 trilyon 477,6 milyar liraya ulaştı. Bu gelişmelerle SGK’nın yılın ilk beş ayındaki açığı geçen yılın aynı dönemi­ne göre yüzde 51 küçülerek 11,8 milyar lira oldu. SGK’ya “açık finansmanı” için ayrılmış yıllık ödeneğin de 23,6 milyar lirası bu dönemde kullandırıldı.

Yılın tümünde öngörülen 1,5 trilyon

2023’ün ilk beş ayında mer­kezi yönetim bütçesinden SGK’ya 281 milyar lira trans­fer edilirken, yılın tümünde ise bu tutar yüzde 118,3 artış­la 849,8 milyar liraya ulaşmış­tı.

Geçen yılın sonlarında ya­salaşan 2024 Mali Yılı Bütçesi kapsamında, bu yılın tümün­de SGK’nın gelirlerinin 3 tril­yon 300,9 milyar, giderlerinin 3 trilyon 686,5 milyar lira ola­cağı ve Kurum’un yılın tümün­deki açığının 385,7 milyar lira­ya ulaşacağı öngörülmüş, büt­çeden sisteme yapılacak yıllık transfer tutarı da 1 trilyon 512,8 milyar lira olarak belirlenmiş­ti.

Bu yılın ilk beş ayında bütçe­den SGK’ya yapılan transferler geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 98,6 artışla 558,1 milyar liraya ulaştı. Geçen yıl ilk beş aydaki aktarma yılın tümünde­kinin üçte birini oluşturmuştu. Bu yıl da aynı dengenin devam edeceği varsayılırsa yılın tü­mündeki aktarma tutarının 1,5 trilyon lirayı aşacağı görülüyor.

 Bütçeden transfer kalemleri

 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81 inci maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca her ay SGK tarafından tahsil edilen malullük, yaşlılık, ölüm ve sağlık sigortası ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri kadar “devlet katkısı” SGK’ya ödeniyor.

Makam, görev, temsil, terör emsal tazminatları, harp malullüğü zamları, emekli ikramiyelerinden oluşan faturalı ödemeler ve ek karşılıklar, emeklilere “ek ödeme”, devletçe üstlenilen Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri ve yatırım teşvikleri kapsamında işverenlerin sigorta primi giderleri gibi farklı kalemlerde sosyal kesimlere yönelik devletçe üstlenilmiş çeşitli ödemeler de merkezi yönetim bütçesinden SGK’ya transfer yoluyla gerçekleştiriliyor.

Sosyal güvenliğin bütçeye yükü arttı mı?

 Öte yandan, sosyal güvenlik transferlerinin son yıllarda hacim olarak büyümekle birlikte, bütçedeki büyümenin daha fazla olması nedeniyle payının oransal olarak düştüğü dikkati çekiyor. Son 20 yıllık dönem içinde sosyal güvenlik, 2006’daki ile aynı oranda olmak 2023’te ikinci kez bütçeden oransal olarak en düşük payı aldı.

2003 yılında bütçenin yüzde 11,3’ünü oluşturan söz konusu transferlerin oranı 2004’de yüzde 13,4’e, 2005’te yüzde 16’ya çıkmış, 2006’da ise yüzde 12,9’a düşmüştü. Ancak söz konusu pay izleyen dönemde hızla artarak 2008’de yüzde 15’i, 2020 yılında da yüzde 20’yi aşmıştı. Son üç yılda ise bütçede sosyal güvenliğin payında sürekli düşüş yaşandı. 2021’de yüzde 15,7’ye, 2022’de yüzde 13,2’ye inen söz konusu pay, geçen yıl yüzde 12,9 olarak ikinci kez son 20 yılın en düşük düzeyinde gerçekleşmiş oldu.

Bu yılın tümünde öngörülen sosyal güvenlik transferinin 11 trilyon 89 milyar lira büyüklüğündeki bütçenin yüzde 13,6’sını oluşturacağı öngörülüyor. Sosyal güvenlik transferlerinin 2020 yılında yüzde 4,9 düzeyinde bulunan, 2021’de yüzde 3,5’e, 2022’de yüzde 2,6’ya kadar düştükten sonra 2023’te yüzde 3,2 olan gayri safi yurt içi hasıladaki (GSYH) payının da bu yılın tümünde yüzde 3,7 düzeyinde gerçekleşmesi bekleniyor.