Bütçedeki açık borçlanmayı artırıyor

Merkezi yönetim bütçesinde ya da bir yerel yönetimin bütçesinde, cari işlemlerde, yani dengelenmesi gereken her bilançoda eğer açık varsa, bu bir şekilde finanse edilmiştir. Zaman zaman vurguladığımız gibi, zaten gerekli finansman sağlanmamışsa, açık verilmesi de söz konusu değildir. Dolayısıyla, merkezi yönetim bütçesinin geçen yılın çok üstünde açık verdiği bu yıl, bu açığın finansman kaynağı konumundaki Hazine'nin borçlanmasının artmasından doğal bir durum yoktur. Nitekim, henüz kesinleşmeyen mayıs rakamları da eklenerek geçen yılla yapılan bir kıyaslama, borç ödemesinin geçen yılın yüzde 37 üstünde olduğunu, borçlanmadaki artışın ise yüzde 93'e ulaştığını ortaya koymaktadır. Bunun sonucunda, net borçlanma yüzde 402 gibi rekor sayılabilecek bir oranda artış göstermiştir.

Merkezi yönetim bütçesinde geçen yıl dört ayda 5.4 milyar lira olan açık, bu yıl 20.1 milyar lirayı buldu. Açıktaki bu artış, elbette Hazine'nin daha fazla borçlanması anlamına geliyordu.

Bütçe verileri dört aylık, biz beş aylık borçlanma ve ödeme rakamlarına bakalım. Ancak, mayıs rakamlarının henüz kesinleşmediğini bir kez daha vurgulayalım.

Ocak-mayıs döneminde geçen yıl 30.2 milyarı anapara, 16.6 milyarı faiz olmak üzere 46.8 milyar liralık ödeme yapıldı. Bu yıl ise anapara ödemesi 40 milyar, faiz ödemesi 23 milyar oldu.

Borçlanma ise neredeyse ikiye katlandı. Geçen yıl 36.2 milyar lira düzeyinde oluşan iç borçlanma bu yıl 70 milyarı aştı. Borçlanmadaki artışın oranı yüzde 93.5'e ulaştı.

Hazine, geçen yıl 36.2 milyar lira borç alırken 30.2 milyar liralık anapara ödemesi yapmış ve net borç artışı 6 milyarda kalmıştı. Bu yıl ise 70 milyarlık borçlanma ve 40 milyarlık ödemeden sonra net borç artışı 30 milyar lira oldu. Böylece borçlanmadaki net artış yüzde 400'e ulaştı.

İçinde bulunduğumuz günlerin tablosu bu, ama acaba gelecekte bizi nasıl günler bekliyor? Bütçe açığı hızla daralır ve o endişe edilen 50 milyar liralık açığa doğru yol almaktan kurtulmak mümkün olur mu, yoksa 10 milyar lira düzeyinde öngördüğümüz açıkta 50 milyara çıkar mıyız?

Bütçe açığını, dolayısıyla Hazine'nin borçlanmasını belirleyecek olan kuşkusuz hükümetin uygulamaları. Hani, "elde olmayan nedenlerle" vergi gelirlerinin öngörülenin çok altında kalması hali yaşanabilir. Durgunluğun dolaylı vergilerin azalmasına yol açması gibi. Ancak, harcamalar konusunda ipler hükümetin elinde. Aslında bir anlamda gelirler konusunda da. Örneğin önceki gün uygulamaya konulan ve yerel yönetim gelirlerinden dört ay süreyle bütçeye kesinti yapılmamasını öngören uygulama. Bu uygulamanın yükünün 1 milyar lira dolayında olacağı hesaplanıyor.

Gelirleri azaltacak uygulamalar artarsa ve harcamalardaki artışın önüne geçilemezse doğal olarak bütçe açığı artacak ve Hazine borçlanmaya daha da yüklenecek demektir.

Hazine geçen yıla göre neredeyse yüzde 100'ü bulan oranda daha fazla borçlandığı halde faiz oranının artmamasını sağlayan, hatta gerilemesiyle sonuçlanan bir ekonomik konjonktür içinde olunması ise büyük bir şanstır.