Bütçede ‘baskın seçim’ izleri
Yılın ilk üç ayında bütçe açığı yüzde 36.86 artarak 14.92 milyar liradan 20.42 milyar liraya çıktı. Faiz dışı fazla ise yüzde 52.47 azalarak 3.9 milyar liradan 1.86 milyar dolara düştü.
Bütçe açığındaki artış, yüzde 15.69 olan gelirleri artışının iki katından da hızlı. Açıktaki artış enflasyonun da üç katını geçiyor.
Geçen yıl anayasa referandumu, bütçe açığının hızlı artışında etkili olmuştu. İlk üç aylık bütçe sonuçlarını, seçim etkisi öncesi 2016 yılı ile karşılaştırdığımızda dengedeki bozulmanın boyutu daha iyi anlaşılıyor.
2016’nın ilk üç ayında bütçe, açık bir yana 46 milyon lira fazla vermişti. Geçen yıl 14.92 milyar TL’ye fırlayan üç aylık açık, bu yıl 20.42 milyar liraya tırmandı. Üç aylık faiz dışı fazladaki düşüş ise 2016’ya göre yüzde 86’yı buluyor.
Son ana kadar seçimler “kesinlikle Kasım 2019’da yapılacak” denmiş olsa da ilk üç aylık bütçe uygulamalarında “baskın seçim” izlerini görmek mümkün.
Anayasa referandumu sürecinde kamu yatırımlarının yanı sıra bol kepçe teşvikler öne çıkmıştı. Geçen yılın ilk üç ayında yatırım giderleri yüzde 52.91, sermaye tranferleri yüzde 66.86 artarken, cari transferler de yüzde 29.89 artmıştı.
Bu yıl siyasi tercihin kamu yatırım harcamalarına yüklenmek şeklinde ortaya çıktığı görülüyor. Sermaye giderleri ve sermaye transferlerindeki artış hızı geçen yılın yüksek hızının kat kat üzerine çıkıyor. Yılın ilk üç ayında sermaye giderlerindeki artış hızı yüzde 176.41, sermaye transferlerindeki artış hızı ise yüzde 190.81 oldu.
Kamu yatırım harcamalarındaki artışta karayolu ve demiryolu yatırımları ile inşaat yatırımları aslan payını alıyor. Teşvikler şeklindeki transfer harcamalarında da hızlı bir artış var. Ayrıca belediyelere yapılan altyapı harcaması desteği ile tarım kesimine yapılan transferlerdeki artış da dikkat çekiyor.
Bu çerçevede ocak-mart dönemi bütçe harcamalarında dikkat çeken başlıca noktalar şunlar.
* Karayolu inşaat işleri ve hizmetleri harcamaları 3.4 katına, karayolu işletme harcamaları 18 katına, suyolu taşımacılığı inşaat işleri harcamaları 32.6 katına, demiryolu inşaat ve işletme harcamaları 2.3 katına çıktı.
* Karayolu inşaat işleri için ayrılan yıllık bütçenin yüzde 39’u, karayolu sistemi işletme giderleri bütçesinin ise yüzde 70’i ilk üç ay içinde kullanıldı.
* Belediyelerin altyapı yatırımlarını desteklemeye yönelik BELDES bütçesi geçen yıl aralık ayında toptan kullanılmıştı, bu yıl ise ilk üç ayda bütün bütçe kullanıldı.
* Demiryolları yatırımlarını destekleme programı kapsamında geçen yıl yapılan toplam harcamanın 3.9 katı harcama bu yılın ilk üç ayı içinde yapıldı.
* Tarımsal destekleme ödemeleri toplamda yüzde 44.1, alan bazlı tarımsal destekler yüzde 43.2, fark ödemeleri ise yüzde 215.4 arttı.
* Tarımsal destekleme ödemeleri bütçesinin yüzde 48.7’si, alan bazlı destek bütçesinin yüzde 91.7’si ve fark ödemesi bütçesinin yüzde 84.1’i üç ay içinde kullanıldı.
* Ekonomi Bakanlığı teşvik ödemeleri yüzde 66.3, turizm teşvik ödemeleri yüzde 77 arttı.
