Bütçede aslan payı faize

Merkezi yönetimin ilk beş aydaki büt­çe harcamalarının yaklaşık üçte biri faiz ödeme­si, sosyal güvenlik ve yerel yö­netimler olmak üzere üç alana giderken, deprem hasarları ve depremzedelere yönelik har­camaların toplamdaki payı sa­dece yüzde 3’te kaldı. Deprem için bütçeye konulan 1 trilyo­na yakın ödeneğin beş ayda sa­dece yüzde 12,3’ü kullanıldı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre ocak-mayıs dö­neminde Hazine yardımları ve Düzenleyici ve Denetleyici Ku­rum (DDK) gelir fazlalarından elde edilen aktarmalar hariç toplam merkezi yönetim büt­çe giderleri geçen yılın eş dö­nemine göre yüzde 97,9 artışla 3 trilyon 712,1 milyar lira oldu. Böylece bütçe yasası ile alınan 11 trilyon 89 milyar liralık yıllık ödeneğin yüzde 33,5’le üçte bir­lik bölümü ilk beş ayda harcandı.

En büyük kalem faiz

Beş aylık bütçe harcamala­rının “Program Sınıflandır­ması”na göre dağılımında, 98 ana harcama alanı içinde en büyük payı “Hazine varlıkla­rı ve yükümlülüklerinin yöne­timi” giderleri aldı.

Beş ayda­ki toplam bütçe harcamasının 481,5 milyar liralık bölümü bu alana gerçekleştirildi. Bu har­camaların da 475,1 milyar li­ra ile tamamına yakınını, iç ve dış borç faiz ödemeleri oluş­turdu. Geçen yılın eş dönemi­ne göre faiz ödemeleri yüzde 99,8, toplam Hazine varlık yü­kümlülük yönetimi giderleri yüzde 96,9 arttı.

Faiz ödeme­lerinin toplam bütçe giderleri içindeki payı yüzde 12,8, top­lam Hazine varlık ve yüküm­lülüklerinin yönetimi gider­lerinin payı yüzde 13 olarak gerçekleşti. Bütçede 1 trilyon 284,9 milyar lira olarak bu ala­na ayrılan yıllık ödeneğin yüz­de 37,9’u beş ayda kullanıldı.

Sosyal güvenliğe 432 milyar

Geçen yılın aynı dönemi­ne göre yüzde 85 artışla 432,3 milyar liraya ulaşan sosyal güvenlik gi­derleri, bütçede fa­izden sonra ikinci en büyük harcama kalemini oluşturdu. Söz konusu giderler beş ay­lık toplam harcamada yüzde 11,6 pay aldı. Yılın tümü için ayrılan 1 trilyon 237,2 milyar liralık sosyal güvenlik ödene­ğine göre beş aylık kullanım yüzde 34,9’a ulaştı.

Bütçede üçüncü büyük har­camayı, yerel yönetimleri güçlendirme programı kap­samındaki giderler oluştur­du.

Söz konusu giderler geçen yılın eş dönemine göre yüz­de 102,2 artışla 290,3 milyar liraya ulaştı, beş aylık top­lam bütçe harcamasının yüz­de 7,8’lik bölümü bu alan git­ti. Yıllık 901,2 milyar lira olan yerel yönetimleri güçlendir­me ödeneğine göre harcama­larda beş aylık gerçekleşme yüzde 32,2 oldu.

Böylece ilk beş ayda faiz, sosyal güvenlik ve yerel yöne­timler olmak üzere üç alana yapılan harcamaların toplam bütçe giderleri içindeki payı yüzde 32,4’e ulaştı.

Ocak-mayıs dönemindeki merkezi yönetim bütçe gider­lerinden tedavi edici sağlık programı 253,1 milyar lira ile yüzde 6,8, temel eğitim 229,2 milyar lira ile yüzde 6,2, top­lum güvenliği 198,7 milyar lira ile yüzde 5,4, ulusal sa­vunma ve güvenlik 176,5 mil­yar lira ile yüzde 4,8, yüksek öğretim 144,5 milyar lira ile yüzde 3,9, tarım 142,3 milyar lira ile yüzde 3,8 pay aldı. İlk beş aydaki bütçe harcamala­rında daha sonra 132,9 milyar lira ve yüzde 3,6 payla istih­dam, 126,8 milyar lira ve yüz­de 3,4 payla orta öğretim har­cama programları geldi.

Depreme düşük harcama

Tamamına yakını dep­rem hasarlarının giderilme­si, deprem konutları yapımı gibi depremzedelere yöne­lik çeşitli harcamalar için ol­mak üzere bütçenin “şehirci­lik ve risk odaklı bütünleşik afet yönetimi programı”na yıllık 906,5 milyar lira öde­nek konulmuştu. Bu alana bu yıl ocak ayında 1,1 milyar, şu­batta 10,5 milyar, martta 31,4 milyar, nisanda 25,7 milyar, mayısta 42,7 milyar lira har­candı. Yılın ilk beş ayında bu program kapsamında yapılan toplam harcama 111,5 milyar lira oldu. Buna göre beş ayda yıllık ödeneğin sadece yüzde 12,3’ü harcandı. Deprem har­camalarının beş aylık toplam bütçe harcamaları içindeki payı sadece yüzde 3 düzeyin­de gerçekleşti. Deprem gider­leri, bütçede harcama büyük­lüğüne göre 98 program için­de 12’nci sırada yer aldı.

Merkezi yönetim bütçesin­de geçen yıl ocak ayında sade­ce 0,5 milyar lira olan şehirci­lik ve risk odaklı bütünleşik afet yönetimi harcamalarının tutarı, 11 ili etkileyen Kahra­manmaraş ve Hatay merkezli büyük depremlerin yaşandı­ğı ilk ay olan şubatta 31,9 mil­yar liraya çıkmış, izleyen dö­nemde projelerin seyrine gö­re harcama tutarı değişirken, en büyük aktarım 645,9 mil­yar lira ile aralık ayında ger­çekleşmiş ve yılın tümündeki toplam harcama 894,9 milyar liraya ulaşmıştı.

Bütçenin yüzde 91’i 20 alana

Yılın ilk beş ayında yöne­tim ve destek programına bütçenin yüzde 3’ü oranında 110 milyar, yoksullukla mü­cadele ve sosyal yardımlaş­maya yüzde 2,7’si oranında 99,3 milyar, enerji arz güven­liği, verimliliği ve enerji piya­sası için yüzde 2,6’sı oranın­da 98,2 milyar, hukuk ve ada­let programına yüzde 2,5’i oranında 93,5 milyar, koru­yucu sağlığa yüzde 1,9’u ora­nında 71,3 milyar, kara ula­şımına yüzde 1,9’u oranında 68,9 milyar, engellilerin top­lumsal yaşama katılımı ve özel eğitim için yüzde 1,5’i oranında 55,8 milyar ve top­rak ve su kaynaklarının kul­lanımı ve yönetimine toplam giderin yüzde 1,1’i oranında 41,2 milyar lira harcandı.

Böylece harcama büyük­lüğüne göre ilk 20 progra­ma toplam harcama 3 tril­yon 357,7 milyar liraya ulaş­tı. Diğer 78 programa beş ayda yapılan toplam harca­ma ise 354,2 milyar lira oldu. Beş ayda program dışı gider­ler de 347,5 milyar lira olur­ken, 347,4 milyar liralık Ha­zine yardımları ve DDK ge­lir fazlası ile 3 trilyon 712,1 milyar lira olan toplam bütçe giderinin yüzde 90,5’ini ilk 20 alana, yüzde 9,5’ini diğer 78 alana yapılan harcamalar oluşturdu.

Ödenek kullanımında 1’inci Cumhurbaşkanlığı

İlk beş ayda, program sı­nıflamasına göre 98 harca­ma alanı içinde en yüksek ödenek kullanımı Cumhur­başkanlığında gerçekleş­ti. Yıllık 5,4 milyar lira olan yıllık ödeneğin yüzde 77,5’i oranındaki 4,2 milyar liralık bölümü beş ayda harcandı. Yıllık ödeneğe göre beş ay­da gerçekleşen harcama ora­nında bu alanı yüzde 58,3’le stratejik yönetim ve kay­nak tahsisi programı, yüzde 57,1’le kamu gelirleri yöneti­mi, yüzde 57 ile turizmin ge­liştirilmesi, yüzde 55,8’le is­tihdam ve aynı oranla hayat boyu öğrenme programları izledi. Ödenek kullanım ora­nında daha sonra yüzde 54,7 ile finansal sistemin gelişti­rilmesi ve sigortacılık, yüz­de 54,6 ile ticaretin düzen­lenmesi, geliştirilmesi ve ko­laylaştırılması, yüzde 50,1’le dış politika, yüzde 49’la spo­run geliştirilmesi ve destek­lenmesi, yüzde 48,7 ile milli kültür programları ve yüzde 48,4’le din hizmetleri ve yay­gın din eğitimi geldi.