Bütçe iki ay aradan sonra yeniden açık verdi: 129.2 milyar TL
Ek bütçe kapsamında gidilen vergi artırımları ile temmuz ve ağustosta fazla veren merkezi yönetim bütçesi, eylülde 129,2 milyar lira ile yeniden açık verdi. İlk dokuz aydaki kümülatif açık 512,6 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemindekinin 10,2 kat üzerinde gerçekleşti.
Merkezi yönetim bütçesi, ek bütçe kapsamında artırılan vergilerdeki tahsilat artışının da etkisiyle temmuz ve ağustos aylarında fazla verdikten sonra eylülde 129,2 milyar lira ile yeniden açık verdi; dokuz aylık kümülatif açık 512,6 milyar lira oldu.
Bu yıl ocakta 32,2 milyar lira olan aylık açık, depremlerin yaşandığı şubatta 170,6 milyar liraya fırlamış, martta 47,2 milyar liraya gerileyen açık, nisanda 132,5 milyar lira yeniden yüksek çıkmış, seçim ayı mayısta kamu bankalarından gelen temettü ve KİT’lerden sağlanan arazi gelirlerin etkisiyle 118,9 milyar liralık bir bütçe fazlası elde edilmiş, haziranda ise 219,6 milyar lira ile yılın en yüksek tutarlı bütçe ile açığı verilmişti.
Temmuz ayında çıkarılan ek bütçe kapsamında çeşitli ürünlerin KDV’si, akaryakıt, tütün ve alkol gibi ürünlerden alınan ÖTV ve çeşitli harçlar gibi dolaylı vergilerde yapılan artırımların tahsilata yansıması ile 48,6 milyar lira ve bu etkinin devam ettiği ağustos ayında da 51,3 milyar lira fazla elde edilmişti.
Eylülde gelir giderden hızlı arttı
Hazine ve Maliye Bakanlığınca açıklanan verilere göre eylül ayında bütçe gelirleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 113,2 artışla 441,3 milyar, bütçe harcamaları yüzde 99,8 artışla 570,5 milyar ve bütçe açığı yüzde 64,3 artışla 129,2 milyar lira oldu. Gelirler cephesinde en hızlı artış, yüzde 122,6 ile vergi gelirlerinde yaşandı.
Toplam gelirlerin en büyük bölümünü oluşturan vergi gelirlerinde aylık tahsilat 386,2 milyar lira oldu. Aylık bütçe giderlerinin ise 499,7 milyarını geçen yılın aynı ayına göre yüzde 97,9 artan faiz dışı harcamalar, 70,8 milyarını da yüzde 113,7 artan faiz ödemeleri oluşturdu. Bütçe, faiz ödemeleri hariç tutulduğunda da aylık bazda 58,5 milyar lira açık verdi. Faiz dışı bütçe açığı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 28,4 arttı.
Kümülatif açıkta 10 katlık büyüme
Temmuzdan bu yana aylık bazda vergi gelirlerinde kaydedilen hızlı artışa rağmen ocak-eylül dönemi itibarıyla bütçe gelirlerindeki artış harcamalardakinin altında kaldı. Eylül ile birlikte dokuz aylık bütçe geliri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 74,2 artışla 3 trilyon 440 milyar lira olurken, bu dönemdeki bütçe harcaması yüzde 95,6 artışla 3 trilyon 952,6 milyar liraya ulaştı. Böylece dokuz ayda 512,6 milyar lira bütçe açığı verildi. Bütçe açığı, ilk dokuz ayda geçen yılın aynı dönemindeki 45,5 milyar liralık düzeyine göre bütçe açığı yüzde 1.026,6 (10,2 kat) büyümüş oldu.
Personel giderinde hızlı artış
İlk dokuz ayda faiz dışı harcamaların en büyük bölümünü, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 96 artarak 1 trilyon 624 milyar liraya ulaşan cari transferler oluşturdu.
İkinci büyük kalemi oluşturan personel giderleri de yüzde 117,8 artarak 960,9 milyar liraya ulaştı, 137 milyar liralık da SGK primi ödendi.
Sermaye gideri ve sermaye transferi toplamından oluşan yatırım harcamaları 370,1 milyar lira ve yüzde 146,4’le en hızlı artan kalem oldu. İlk dokuz ayda 274 milyar liraya ulaşan mal ve hizmet alımlarında yüzde 83,8 artış yaşandı, borç verme kalemi ise yüzde 34 azalarak 115,7 milyar lira oldu.
Beklenen yıllık açık 1,6 trilyon TL
2023 Mali Yılı Bütçe Yasasında bütçe açığı hedefi 659,4 milyar lira olarak bağlanmıştı. Temmuzda çıkarılan ek bütçe yasasında harcamalar 5,6 trilyon, gelirler 4,9 trilyon liraya ulaşırken, yıllık bütçe açığı hedefi değişmemişti. Yeni OVP’de ise bütçe harcamasının 6,6 trilyon olacağı tahmin edilirken, bütçe gelirleri için ek bütçe ile oluşan düzey değişmedi ve bütçe açığının 1,6 trilyon lira düzeyinde gerçekleşeceği öngörüldü. İlk dokuz aydaki açık 500 milyar lira dolayında gelirken, OVP hedeflerine göre son çeyrekte 1 trilyon liranın üzerinde ilave açık öngörülüyor.
9 aylık faiz ödemesi 470,9 milyar TL
Dokuz aylık bütçe giderlerinin 3 trilyon 481,7 milyarını faiz dışı harcamalar, 470,9 milyarını ise faiz ödemeleri oluşturdu. Geçen yılın eş dönemine göre faiz dışı harcamalar yüzde 92 artarken, faiz ödemelerinde yüzde 127,3’le rekor bir artış yaşandı. Faiz hariç bütçe dengesinde geçen yıl ilk yarıda 161,6 milyar lira fazla elde edilirken, bu yıl 41,7 milyar lira açık verildi.