Bütçe 2025’e de yüksek açıkla başladı

Merkezi yönetim büt­çesi 2025 yılına da yüksek açıkla baş­ladı. Memurların zamlı ma­aş ve farklarının yanı sıra yük­lü tutarlarda faiz ödemesi, ca­ri transfer ve mal-hizmeti alımı gerçekleştirilen ocakta, 139,3 milyar liralık bütçe açığı verildi.

Hazine ve Maliye Bakanlı­ğı’nın açıkladığı ocak ayı bütçe gerçekleşmelerine göre, bütçe harcamaları geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 34,6 artarak 1 trilyon 56,3 milyar lira, bütçe gelirleri ise yüzde 48,6 artışla 917,1 milyar lira olarak gerçek­leşti. Bunun sonucunda büt­çe açığı geçen yılın aynı ayın­dakinin yüzde 7,6 altında olsa da aylık bazda yüksek düzeyde oluştu. Geçen yıl ocak ayında 150,7 milyar lira bütçe açığı ve­rilmişti.

Bir ayda 163 milyar TL faiz ödendi

Ocak ayı boyunca gerçekleş­tirilen faiz ödemeleri geçen yı­lın aynı ayına göre yüzde 34,6 artışla 163 milyar liraya, faiz dı­şı harcamalar da yüzde 38,1’lik artışla 893,3 milyar liraya ulaş­tı. Aylık toplam bütçe giderinin yüzde 15,4’ünü faiz ödemele­ri oluşturdu. Ocak ayları itiba­rıyla 2023 yılında sadece yüzde 6,6 olan bu oran, geçen yıl ay­nı ayda yüzde 15,8 düzeyinde gerçekleşmişti. Ancak geçen yıl ocak ayında 29,6 milyar lira açık veren faiz dışı dengede bu yıl aynı ayda 23,8 milyar liralık bir fazla oluştu. Bütçe gelirle­rinin en büyük bölümünü oluş­turan vergi tahsilatı yüzde 53,3 artarak 792,7 milyar lira olur­ken, ocak ayları itibarıyla fa­iz giderinin vergi gelirine ora­nı yüzde 23,4’ten yüzde 20,6’ya geriledi.

404,2 milyarlık cari transfer

Bütçe giderleri içinde en büyük kalemi oluşturan cari transferler, ocak ayında yüz­de 42’lik artışla 404,2 milyar lira oldu. Bunun da 162,9 mil­yarı sağlık, emeklilik gider­lerine katkı ve sosyal yardım şeklinde Sosyal Güvenlik Ku­rumu’na (SGK) ve 8,2 milyarı İşsizlik Sigortası Fonu’na ol­mak üzere yaklaşık 171 milyar liralık bölümü sosyal güvenlik sistemine transfer edildi.

Ye­rel yönetimler, fonlar ve ilgi­li diğer kurumlara gelirden ayrılan pay olarak top­lam 102,9 milyar lira ak­tarıldı. KİT’ler ve kamu bankalarının bir aylık görevlendirme giderle­ri de 63,4 milyar lira ol­du. Hane halkına, kâr amacı gütmeyen kuru­luşlara transferler ve sosyal amaçlı ve yurt dışına yapılan trans­ferler ile tarımsal destekleme ödeme­leri için gerçekleşen toplam ak­tarma bir ayda 43,9 milyar lira­ya ulaştı.

Aylık personel gideri 401 milyar TL

Kamu çalışanlarının ilk yarı­yıl maaş artışlarının gerçekleş­tiği ve farkların ödendiği ocak ayında devletin toplam perso­nel gideri yüzde 38’lik bir artış­la 359,2 milyar lira oldu. Kamu personeli için yapılan sosyal güvenlik kurumu devlet primi ödemeleri de yüzde 38,5 büyü­yerek 42,3 milyar liraya yüksel­di. Böylece 401,5 milyar liraya ulaşan toplam personel gideri aylık bütçe harcamaları içinde yüzde 38 oranında bir pay aldı ve bütçe gelirlerinin yüzde 48’i buraya gitti.

Ocakta giderler cephesin­de en hızlı artış devletin mal ve hizmet alım giderlerinde ger­çekleşti. Söz konusu harcama­lar yüzde 71,3 artışla 46,3 mil­yar lira oldu. Devletin yatırım harcaması olarak sermaye gideri ve sermaye trans­feri şeklinde yaptığı toplam harcama da yüzde 57,7 artış­la 28,9 milyar li­ra olurken, borç verme kale­mi geçen yıla göre yüzde 52,4 azalış­la 12,4 mil­yar lira­ya geri­ledi.

Ocakta yıllık açık 2 trilyon 83 milyar TL

Ocak sonu itibarıyla son bir yılda ise bütçe harcamaları 11 trilyon 353,8 milyar, bütçe gelirleri 9 trilyon 270,5 milyar ve bütçe açığı 2 trilyon 83,2 milyar lira olarak gerçekleşti.

Son on iki ayın toplamında 1 trilyon 354,3 milyar liralık faiz ödendi, 9 trilyon 999,5 milyar lira tutarında faiz dışı harcama gerçekleştirildi; faiz dışı dengede de 728,9 milyar liralık açık oluştu.

Son bir yıldaki faiz dışı harcamalar içinde en büyük bölümü 4 trilyon 102,7 milyar lira ile cari transferler oluştururken, sosyal güvenlik primleri ile birlikte personel giderleri 3 trilyon 219,5 milyar liraya, sermaye gideri ve transferleri toplamında yatırım gideri 1 trilyon 604,6 milyara, mal ve hizmet alımları 783,4 milyara, borç verme kalemi de 289,2 milyar liraya ulaştı.

Ocak sonu itibarıyla son on iki ayın toplamında vergi gelirleri 7 trilyon 855,8 milyar liraya ulaşırken, teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, alınan bağış ve yardımlar, faiz, pay ve cezalar, sermaye gelirleri ve alacaklardan tahsilatta toplam gelir 1 trilyon 166,1 milyar lira, özel bütçeli idarelerden aktarma 203 milyar, düzenleyici ve denetleyici kurum gelirleri 45,7 milyar lira oldu.

Beklenen yıllık açık 1,9 trilyon TL

Ekonomide parasal sıkılaştırma kararlılıkla uygulanırken kamuda mali dengelerin henüz yeterince sağlanamadığı 2024 yılının tümünde toplam bütçe giderleri önceki yıla göre yüzde 63,6 artışla 10 trilyon 777 milyar ve bütçe gelirleri yüzde 66,5 artışla 8 trilyon 670,9 milyar liraya yükselmiş, bunun sonucunda bütçe açığı önceki yıla göre yüzde 52,6 büyüyerek 2 trilyon 106,1 milyar liraya ulaşmıştı.

Önceki dönemde kamu mali dengelerindeki bozulmaya yol açan faktörlerin devam eden etkileri göz önüne alınarak 2025-2027 Orta Vadeli Program’da (OVP), bu yılın tümünde 1 trilyon 930,7 milyar lira ile yine yüksek düzeyde bir bütçe açığı öngörülüyor. OVP’de bu yıl bütçe harcamalarının 14 trilyon 731 milyar, bütçe gelirlerinin 12 trilyon 800,3 milyar lira olması bekleniyor. 2025 yılı merkezi yönetim bütçe açığı hedefi, geçen yılki gerçekleşmeye göre yüzde 8,3 daha düşük bir düzeyi ifade ediyor. Bütçe gelir-gideri ve bütçe açığında yılın ilk ayındaki gerçekleşmeler ve bütçe açığındaki görece küçülme, OVP öngörülerinle yaklaşık olarak uyumlu bir seyre işaret ediyor.

Vergide tahsilat oranı yüzde 45,3

Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergide ocak ayı tahakkuku geçen yılın aynı ayına göre yüzde 41,5 artışla 1 trilyon 751,4 milyar lira oldu ancak tahsilatı ise yüzde 53,3 artışla 792,7 milyar lira düzeyinde gerçekleşti. Buna göre geçen yıl ocak ayında yüzde 41,5 olan ay içi vergi tahsilatının tahakkuka oranı bu yıl yüzde 45,3’e çıktı.

Vergi dışındaki en büyük genel bütçe gelir kalemi olan ve yılbaşında yüzde 43,93’lük yeniden değerleme oranında artırılan faiz, pay ve cezalardaki bir aylık tahsilat 72,3 milyar lira oldu ve geçen yılın aynı ayına göre artış yüzde 15,6’da kaldı.

Teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, alınan bağış ve yardımlar ile özel gelirler, sermaye gelirleri ve alacaklardan tahsilatlarla birlikte toplam genel bütçe gelirleri yüzde 48,2 artışla 896,7 milyar liraya ulaştı. Ocak ayında özel bütçeli idarelerin öz gelirlerinden 16,3 milyar, düzenleyici ve denetleyici kurum gelirlerinden de 4,1 milyar lira merkezi yönetim bütçesine aktarıldı.