Bürokrasinin yerine fotokopi makineleri mi çalışıyor?...

7 Haziran 2015 seçimlerinin sonrasındaki artçı depremin ayak sesleri bürokraside hissediliyor. Hükümetin kurulmasının ardından bu depremin yaşanacağını herkes çok iyi biliyor. Bürokrasi, bu tehlikeyi bildiği için açıkçası kendini çekmiş ve bekleme moduna girmiş. Ankara adeta tatile çıkmış ve bürokrasi resmen çalışmıyor. Aslında bürokrasinin çalışmamasının çeşitli gerekçeleri veya nedenleri var. Bunların başında, bürokratın kendisini güvende hissetmesi geliyor. Başında bir otorite olmayınca bürokrasi kendisini adeta menzil dışına çekiyor. 

Bürokrasi adeta bir “kaplumbağa” gibi kafasını, kollarını kabuğunun içine çekmiş; tehlikenin geçmesini bekliyor. Bilirsiniz kaplumbağaların ömrü uzun olur. Ayrıca kabuğu çok sağlamdır, üzerinden tekerlek te geçse bir şey olmaz. Bizim bürokrasi de aynen bunun gibi kabuğuna çekilmiş ve güvenli moda geçmiş.

Bu değerlendirmeyi tüm bürokrasi için yapabiliriz. Ancak; özellikle Türk bürokrasisi için çok daha rahatça yapabiliriz. Son 40 yıldan beri yakından izlediğimiz ve bunun 30 yılını da içinde geçirdiğimiz bürokrasiden her dönem siyasetçinin çok hoşnut kalmadığını söyleyebiliriz. Hatta Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan gibi güçlü bir siyasi profilin bile sıkça “bürokratik oligarşi” gerçeğinden rahatsızlığını hatırlayabiliriz. 

Bu dönemin bürokrasisi nasıl tanımlanabilir?...

•Siyasetteki durağanlık veya kimilerine göre istikrar bürokrasiye de yansımış durumda. Bürokrasi de aynen siyasetçi de olduğu gibi 13 yıldan beri çok fazla değişmeden yerinde (Burada güvenlik ve yargı birimlerini bu anlayışın dışında tutmalıyız). 

•Dolayısıyla bürokrasi 13 yıldır şekillenmiş ve yeni bir biçim almış. 12-13 yıl önceki bürokrasiden eser kalmamış. Yeni yapılar, dengeler ve mekanizmalar oluşturulmuş durumda. 

•Bu dönemde bürokrasinin arkasına gücünü aldığı odaklar olduğu herkesçe biliniyor. Bu gerçeğin yarattığı gibi, çeşitli noktalara veya otoriteye bağlılık söz konusu. Bürokrasi için bir bakıma çoklu denge. 

•Dolayısıyla liyakatin yerini sadakatin aldığı bir dönem veya yapı var. Oysa devleti hükümetler ve onun başındaki siyasiler yönetir; hükümetler devlet yönetimini bürokrasi aracılığıyla yapar. Bu bakımdan bürokratın iyi yetişmiş ve güvenilir olması esastır. Ne yazık ki “sizden/bizden” yakıştırması bürokrasinin bozulmasına ve dejenere olmasına yol açar.

•Bu dönemin bir diğer önemli özelliği de bürokrasinin, geçmişte kalan koalisyon dengelerini bilmediği için bugünkü durumu iyi algılayamamasıdır. Oysa koalisyon koşullarının dengeleri de farklıdır. 

Bürokrasi şimdi ne yapıyor?

•Daha önce de belirttiğimiz gibi bürokrasi tatilde. Ankara’da yoğunluk yok. 

•Üst düzey bürokratlar başta olmak üzere bürokrasinin büyük bir kısmı masasını toplamaya başladı bile. Yeni siyasi koşulların getirdiği belirsizlik veya tükenmişlik söz konusu.

•Aslında eskiden bürokrasi çok değişkendi, bürokratların ömrü çok kısa idi. Şimdi de bürokrasi hiç değişmiyor ve çok uzun ömürlü oluyor. Eski uygulama ne kadar sorunlu ve yanlış idiyse, şimdiki uzun soluklu uygulama da bir o kadar sorunlu ve yanlış. Şimdi de heyecan yok, atalet var.

•Bürokratlar şimdilerde denge arayışındalar. Öncelikle hangi siyasi parti(ler) ve sonrasında da kimler gelebilir tahminleri, yakıştırmaları, arayışları. 

•Bu arada yarım kalan ve tamamlanamayan dosyaların hızla tamamlanması çabaları. Yönetim, takibinde olan ve yapması gereken dosyaları bu ara dönemde tamamlamaya çalışır. 

•Yarım kalan işler gibi yarım kalan orta kademe personel tasarrufları da bu ara dönemde tamamlanmaya çalışılır. Yani kararname gerektirmeyen Daire Başkanı ve altı tayinler ile birimler arasındaki atamalar bu arada yapılmak istenir. Üçlü kararname dönemi değildir. 

•Bürokrasinin şimdi en çok meşgul olduğu konulardan biri, elindeki veya gündemindeki dosyalardan fotokopi oluşturmaktır. Geçmişte hukuka ve teamüle uygun olmayan konular ve dosyalar çoğaltılır. Adeta fotokopi makineleri fazla mesai yapar. Ayrıca günümüzün bilgisayar çağında teknik “save” mekanizmaları çalışır. 

Bu olumsuz gidişin önüne geçmek çok zaman alacak gibi görünüyor. Şartların hızlı şekillenmesinde dahi bürokrasinin yerini alması ciddi zaman gerektiriyor. Bu durum, kaybedecek zamanımızın olmadığını gözler önüne seriyor.