Burkina Faso’nun kaderi değişebilecek mi?

Sputnik Radyo’da Ali Çağatay’ın neredeyse her gün “kahraman” olarak nitelediği “İbrahim Traore” dikkatimi çekti. Çağatay ismi ilk verdiğin­de bir an Türkiye’deki futbolculardan biri mi? so­rusu kafamda oluştu. Hatta kendisinin siyasi bir göndermeyi futbol üzerinden yaptığını düşündüm. Keza bu aralar fazlasıyla futbol konuştuğuna şahit oluyoruz.

Sonrasındaki anlatımlarıyla bizim yanlış anla­mamız da giderilmiş oldu. Ali Çağatay’ın bahsetti­ği kişi Burkino Faso’nun darbe içinde darbe yapan ve dünyanın en genç cumhurbaşkanı olan Yüzba­şı İbrahim Traore’ydi. Traore, Eylül 2022’de yap­tığı darbeyle, Ocak 2022’de yine darbeyle başa ge­çen Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba’yı devir­mişti. Cumhurbaşkanı olduğunda 34 yaşındaydı ki bu durum Afrika’nın ortalama lider yaşı olan 63 ile büyük bir tezat oluşturuyor.

Batı Afrika’da Sahel kuşağında yer alan 22 mil­yon nüfuslu Burkina Faso, 2015’ten bu yana ülkede faaliyet gösteren El Kaide ve IŞİD’e bağlı köktenci gruplarla mücadele ediyor. Bu gruplar ve Burkino Faso ordusu arasındaki şiddetli çatışmalar sonu­cunda bugüne kadar 20 bin kişi hayatını kaybeder­ken 2 milyona yakın kişi ise yerinden edildi.

Fransa Afrika’da kaybediyor

Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un, “Afrikalı li­derlerin, Fransa’ya teşekkür etmeyi unuttukları” yönündeki ifadesine cevap veren Traore, “Fransa bugün atalarımız sayesinde var. Bize dua etmeli­ler” dedi.

Traore’nin ilk icraatı kendini Afrika’nın hala efendisi zanneden Fransa’ya karşı oldu. Traore ilk olarak Burkina Faso’da Fransız medyasını yasakla­dı. Burkino Faso, Ocak 2023’te, Fransa ile askeri iş birliği anlaşmasını feshetti ve Fransız askerlerine ülkeden ayrılmaları için bir ay süre tanıdı.

Bu kararın ardından Burkina Faso ordusu, radi­kal dinci gruplarla mücadele için oluşturulan Sab­re Operasyonu’nda görev yapan 400 Fransız aske­rinin tamamının ülkeden ayrıldığını duyurdu. Bu operasyon, Fransa’da Fransız toprakları dışındaki en uzun süreli ve en önemli özel harekât operasyo­nu olarak değerlendiriliyordu.

Burkina Faso, Fransa’dan sonra kendine kök­tenci gruplarla savaşmak için yeni ortaklar aradı. Traore, son dönemlerde özellikle Rusya ve Türki­ye ile yakın bir ortaklık kurma gayreti içerisinde.

Neden farklı bir lider

Traore Afrika gerçeğini kavramış genç bir lider; “Benim neslim şunu anlamıyor: Bu kadar zenginli­ğe sahip Afrika bugün nasıl olur da dünyanın en fa­kir kıtası oluyor? Ve neden Afrikalı liderler dilen­mek için dünyayı dolaşıyor. Afrika’nın Batı rejim­lerine kölelik dönemi sona erdi ve tam bağımsızlık savaşı başladı. Halkımıza zafer. Ya vatan ya ölüm.”

Bu bakış açısı Traore’yi devrimci hale getiriyor. Yalnızca kendi ülkesi için değil, belki de tüm Afri­ka kıtası için... Traore’nin yaptıklarında yukarıda verdiğim ifadesinin yansımalarını görüyoruz.

Traore, Bakanların ve parlamenterlerin maaşla­rını %30 azaltırken işçi maaşlarına %50 zam yaptı. Kendisi başkanlık maaşını reddederek asker maa­şı almaya devam edeceğini açıkladı.

Traore iki altın madenini millileştirdi ve Avru­pa’ya ham altın ihracatını durdurdu. Kanadalı al­tın aramaları yapan şirketi sömürgecilik yaptığı gerekçesi ile kovdu. 200 ton altınlarına ise el koy­du. Bunun yerine, yıllık 150 ton altın işlemesi bek­lenen ulusal bir rafineri açtı.

Traore, cesur bir siyasi kararla IMF, Dünya Ban­kası’ndan gelen kredileri reddetti. Bu örgütlere ve Batılı ülkelere olan tüm borçları ödeyerek bir baş­ka dev adım daha attı. Bu bir mali karar değil, ay­nı zamanda sıklıkla eleştirilen Bretton Woods ku­rumlarının zincirlerinden kurtulma kararlılığıdır. Yani ekonomik bağımsızlığa ilk adımdır.

Üretimi artırmak ve kırsalı desteklemek için ta­rıma öncelik verdi ve tarım aletlerini ücretsiz da­ğıttı. Hükümet ülkedeki ikinci pamuk işleme tesi­sini açtı. Pamuk üreticilerine yardımcı olmak için “Ulusal El Sanatları Pamuk İşleme Destek Merke­zi” kuruldu. Ülkede ilk kez kurulan iki domates iş­leme tesisiyle domates üretimi iki yılda 315.000 metrik tondan 360.000 metrik tona çıkarıldı. Ben­zer şekilde, pirinç üretimi 2022›de 280.000 met­rik tondan 2024›te 326.000 metrik tona, darı üre­timi 907.000 metrik tondan 1,1 milyon metrik to­na yükseldi. Yıllık 1 milyon yolcu kapasitesine sahip Ouagadougou-Donsin Havaalanı inşa edildi. Tüm bunların karşılığı olarak, Traore’nin iki yıllık görev süresi içinde, ülkenin GSYİH’si 18,8 milyar dolardan 22,1 milyar dolara çıktı.

Afrobarometer’in Burkina Faso’da yaptığı sa­ha çalışmasında Traore’nin halkın desteğini aldı­ğı görülüyor. Burkina Faso’da her üç kişiden ikisi (%66) mevcut askeri yönetimi kabul ediyor ki bu oran 2012’de %24’tü.

Traore sıra dışı bir figür olarak görülmemeli. Yaptıkları ülkesi adına olması gereken ama çok geciken politikalar. Şimdilik izlediği politikalar Ali Çağatay’ın deyimiyle onu “kahraman” yapa­bilir. Ancak Afrika›nın siyasi sahnesinde böyle karizmatik bir figürün ortaya çıkması ilk değil. Birçok devrimci lider benzer başlangıçlar yap­mış ancak daha sonra güç zehirlenmesiyle halk­larının celladı haline gelmişlerdir. Umarım Tra­ore bu sapmayla karşılaşmaz. Tabii bir de Ba­tı’nın onun için düşündükleri var. Onlardan da korunmayı başaraması gerekecek.