Bunca döviz sıkıntısında bankalar 10 milyar doları neden dışarı çıkardı
Ağustosta cari denge 2.59 milyar dolar fazla verdi. Bu bir rekor. Türkiye ekonomisi, genelde krize girip küçülürken cari fazla verir. Ağustostaki, krizde olanlardan da kat kat fazla.
Ağustostaki cari fazlada, turizm ve taşımacılık fazlasının geçen yıla göre artmış olmasının bir katkısı var. Ancak asıl etken geçen yıl 4.35 milyar dolar olan dış ticaret açığının bu yıl 1.28 milyar dolara kadar düşmüş olması.
Dış ticaret açığındaki bu düşüşte kurlardaki hızlı çıkış ve belirsizlik yüzünden bekletilen ithalatın bir etkisi var. Bu etkinin ne boyutta ve ne kadar kalıcı olacağını sonraki ayların verilerinde göreceğiz.
Eğer ithalattaki daralma böyle sürerse, ekonomide şiddetli bir küçülmenin göstergesi olacak.
Ağustos ayı ödemeler dengesinin şaşırtıcı tek yönü cari dengenin bu kadar yüksek fazla vermesi değildi. Şaşırtıcı olan ikinci nokta, 2.59 milyar dolarlık cari fazlaya rağmen döviz rezervlerinin bir ayda 8.08 milyar dolar birden erimesiydi. Rekor cari fazla verilen ağustos, garip bir şekilde 2018’in en fazla rezerv eriyen ayı oldu.
Şaşırtıcı noktalar bununla da bitmiyor. Çünkü rekor cari fazlaya ilave olarak ağustosta kaynağı belirsiz döviz girişi de tarihinin en yüksek düzeylerinden birisine çıkmış. Ağustosta 3.67 milyar dolar kaynağı belirsiz döviz girişi var. Cari fazla ve kaynağı belirsiz döviz girişinin toplam 6.26 milyar doları bulan pozitif etkisine rağmen, döviz rezervlerinin 8.08 milyar dolar erimesi, olayı daha da şaşırtıcı hale getiriyor.
Bu durumun nedeni konusunda akla gelen ilk olağan şüpheli, sıcak para çıkışıdır. Ama ağustosta sıcak para çıkışı da yok, hatta 47 milyon dolar gibi kısmi bir sıcak para girişi bile var.
Yabancılar ağustosta biraz hisse senedi, epey miktar da tahvil satmışlar. Ama bu parayı yüksek faizle mevduata yatırarak içeride tutmaya devam etmişler. Doğrudan yatırımları da eklediğimizde çıkış değil, 1.02 milyar dolarlık bir net yabancı yatırım girişi var.
Bu sonuç bizi ağustos ödemeler dengesinin en çarpıcı noktasına götürüyor. Döviz rezervlerindeki sert düşüşün nedeni, yerlilerin yurtdışına döviz çıkarması. Yerleşikler ağustosta doğrudan yatırım, portföy yatırımı ve mevduat olarak yurtdışına tam 11.62 milyar dolar kaynak çıkarmışlar.
Buna bir de dışarıdan alınan kredilerin 4.26 milyar dolar azalması ekleniyor. Yani bu kadar net dış borç ödemesi yapıldığı için de kaynak çıkışı olmuş. Bu iki kalemin toplamı 15.88 milyar doları buluyor.
Rakamı bu düzeye taşıyan da bankaların, bir ayda tam 10.37 milyar doları yurtdışına mevduat olarak yatırmış olmaları. Bu da bir rekor.
Bu döviz kıtlığında bu kadar kaynağı mevduat olarak hangi bankalar çıkardı? Bunlar kamu bankası mı, özel banka mı? Bir anda bu kadar yüklü kaynağı dışarı çıkarma gereği, politikası niçin ortaya çıktı? Bu hareketin arkası gelecek mi?
Bu sorular önümüzdeki dönemde ödemeler dengesi cephesinde yakından izlenmesi gereken noktalar arasında yer alacak.
