Bugün aslında dündü
Bill Murray ve Andie MacDowell başrolünde, 2 haberci kışın ne zaman başlayacağına dair haber yapmak üzere gittikleri kasabada her gün aynı güne uyanmaktadır.
British Comedy Awards “Groundhog Day” filmine en iyi komedi ödülü vermişti. Ana akım ortodoks yorumlarda düşük faiz ve makro ihtiyati tedbirler ile uygulanan “Türkiye Ekonomi Modeli” dönemine, Aralık 2021-Mayıs 2023 arası için “İktisat Deneyi” yakıştırması yapılıyor.
Dolara karşı rekabet etmek için kurulan EMU’nun, Euro ile parasal birliğe geçtikten (2000 ve 2008 krizlerinden) sonra, Keynes Likidite Tuzağında ECB ile sıfır ve hatta eksi faizler ile izlediği benzer süreç için akademi tonla makale ile dolu ama bizde ortodoks ekolde literatür taraması ve atıflarda yer bulamıyor.
Yıllarca cari fazla veren kömür birliği yani enerji üzerine kurulu EU geçen sene cari açık/GSYİH’da ilk defa -%0.6 oranını, Rusya kaynaklı enerjiden dolayı dış ticaret açığında -55, cari açığında ise -30 milyar Euroyu görürken, enflasyona rağmen faiz artışlarına 2022 ortasında başladı.
Aynı dönemde enerji ve altın ağırlıklı dış ticaret açığı veren, finansmanı sağlayan swap anlaşmaları ile Türkiye içinse ana akım ortodoks yorumlar iktisat deneyi diyor, dünyada olmayan hesaplama ile swapları rezervden düşüyordu. İktisat bilimi kurallarına dönüş dedikleri bu yeni dönemde son gelen dış ticaret verisi enerji ve altın hariç (tüketim ve oto dâhil) ithalat ve cari açığın ters yönde devam ettiğini gösteriyor.
Üstelik büyüme mevsimsellikten arındırıldığında benche çıkmak üzere ve 6 ayda 5 katı değişen faiz, kayan (sürünen) parite ile %50 kur hareketine (2021 ile aynı mutlak değere) rağmen. Bu kur hareketi 2021 Aralık ve sonrası ile birebir aynı grafik, faiz ise ters yönlü. S&P kredi notu revizyonunda rezerv gelişimine atıf yaptı. Mayısta 32 olan merkez taraflı swap miktarı 2 katına 64 milyar dolara geldi.
Ana akım ortodoks yorumlarda ise daha önce çıkarılan swaplar, aradaki fark kadar artan brüt ve net rezervlerin içinde görülmeye başlandı. Türkiye’de tek yazan ve söyleyendim. IMF tanımı net, swap rezervdir, likidite pozisyonu başka şeydir, kredi limiti sürdükçe sadece faiz maliyeti oluşur. Kaldı ki merkezin enflasyon raporunda (s.8) APİ’lere ek swap ile TL fonlamaya destek verileceği açıkça yazıyordu.
Sıkça kıyasladıkları Arjantin merkez bankasında, Çin’le yapılan 3 yıllık Yuan swap anlaşma likidite tablosunda tranş 0-3 aylık vadede duruyor ama rezervde düşmüyor, gelir tablosunda faiz maliyeti var. Kanallarda hep dedim. Türkiye’nin kredi notları ve CDS primleri gerçeği yansıtmıyor, olması gerekenden çok uzak yerde. Yunanistan o verilerle risksiz veya yatırım yapılabilir mi? Kredi notu borç çevirme gücü karnesi, CDS ise o borcun ödenmeme risk primi.
Kamu borcu/GSYİH’da AB ve ABD’den çok daha iyi rasyosu olan biziz. Cari açığın finansmanı ise uluslararası rasyolara göre hep idare ederdi. Çünkü dünyada rezervlere brüt bakılır. 2021 Aralık öncesi rekor büyürken neredeyse üçüz açığı çözüyorduk.
Gaza hızlı basıp, zamanlama ve iletişim gereksinimine Ukrayna Savaşı ve deprem denk gelince, “Türkiye Ekonomi Modeli” haksız şekilde ana akım ortodoks yorumlarda iktisat deneyi ve başarısız olarak görüldü. Fed bilançosunda ters repo miktarına hep dikkat çekmiştik. Sıfıra doğru hızla gidiyor.
James Levish X’de anlatmış. Hazine kâğıtlarından kaçışla birlikte fonlama ihtiyacı nedeni ile RRP sıfıra geldiğinde, bankalara teminat için ve uzun vadeli zorunlu tahvil alışı gelebilir diyor. Oldu mu size makro ihtiyati tedbir. Ana akım Fed ortodoks politikası yumuşak inişle enflasyonu yendi diyor. Bu sene batan 6 banka, bizzat Fed’de 1.3 trilyon, bankaların 700 milyar dolar tahvil zararı, hazinenin 1 trilyon dolar faiz yükü ile Fed eğer başarılı ise, KKM bizde hazineye ve merkeze niye yük peki?
Politika faizi seviyesi için “enflasyon beklentisine göre biraz el yordamı ile bulunabilir” diyorlar. Manşet, çekirdek enflasyona göre faiz tartışmasında beklenene bakmıyorlardı. Reel faiz eleştirilerinde hep söyledikleri Taylor Kuralı %36 beklentiye göre seviye vermiyor mu? El yordamı iktisat bilimi kurallarında nerede var? Özetle, bugün aslında dündü. Ekonomide dünya iyiyse biz daha iyiydik, bugün iyiye gidiyorsak geçmişte de iyiydik.