Bu nasıl net hata noksan!

Ödemeler dengesinde net hata ve noksan kalemi, artı ya da eksi olma durumuna göre aslında hangi kalemden geldiği veya hangi kalemden çıktığı belli olmayan döviz hareketi gösterir. Net hata ve noksanın kaynağı cari işlemler dengesi de olabilir, finansman hesabı da. Aslında bu hatanın yalnızca cari denge ya da finans hesabından kaynaklandığı da söylenemez. Her iki kaynaktan gelen hatanın söz konusu olması daha ağır basan bir ihtimaldir.  

Eğer net hata ve noksan pozitif ise, cari açığın o ölçüde büyük ya da finansman hesabının o ölçüde küçük yazılmış olduğu varsayılır. Net hata ve noksan negatif ise, bu kez de tersi bir yazım olmuş demektir.

Temmuz ayında 5.8 milyar dolarlık cari açık verildi. Cari açığın bu düzeyde gerçekleştiği bir dönemde, net hata ve noksan da neredeyse cari açık kadar oldu. Temmuz ayındaki net hata noksan pozitif 4.8 milyar doları buldu. Şimdiye kadar hiçbir ay, pozitif ya da negatif, net hata ve noksanın bu düzeye çıkmadığını belirtelim.

Temmuz ayındaki 4.8 milyar dolarlık pozitif net hata ve noksanın tümüyle cari açıktan kaynaklandığını varsayarsak, cari açık aslında 1 milyar dolar demektir.

Net hata ve noksanın tümüyle finans hesabından kaynaklandığını varsaydığımızda ise, 1 milyar 760 milyon dolarlık rezerv kullanımıyla birlikte 985 milyon dolar olan kaynak girişinin aslında 5.8 milyar dolar düzeyinde, yani cari açık kadar olduğunu varsaymak durumundayız.

Ama yukarıda da belirttiğimiz gibi net hata ve noksanın tümüyle cari açıktan ya da finans hesabından kaynaklandığını söylemek hiç de kolay değil. En azından, elimizde bunu söyleyebilmemizi sağlayacak veri yok. Hem, bu detayda veriye sahip olunsaydı, Merkez Bankası net hata ve noksandaki bu rakamı ilgili kalemlere yedirir ve karşımıza böylesine devasa bir hata rakamı çıkmazdı.

Cari açık yine finanse edilemedi!

Mayıs ve hazirandan sonra temmuz ayında da cari açık finanse edilemedi!

Mayıs ve haziran aylarında cari açığı kapatacak kadar finansman girişi olmamış ve Merkez Bankası rezervini kullanmak gerekmişti.

Temmuzda ise durum daha da kötüleşti. Temmuzda finans hesabından 764 milyon dolarlık net çıkış oldu. Merkez Bankası rezervinden 1 milyar 760 milyon dolar kullanıldı da denge sağlanabildi.

Ödemeler dengesini özetlersek, temmuzda şöyle bir tablo oluştu:

“Cari işlemlerde 5.8 milyar dolarlık açık verildi. Bu açık nasıl kapatılacaktı, finans hesabıyla. Ancak finans ve sermaye hesabında giriş bir yana 775 milyon dolarlık çıkış oldu. Yani, cari açık+finans ve sermaye hesabı, toplamda 6 milyar 561 milyon dolarlık bir kaynağa ihtiyaç duyulduğunu gösteriyordu. Bu kaynağın 1 milyar 760 milyon doları Merkez Bankası rezervi kullanılarak kapatıldı, 4 milyar 801 milyon dolar da bir anlamda net hata ve noksandan geldi ve ödemeler dengesi bilançosunun sıfır olması sağlandı.”

Finansman durumu giderek bozuluyor

Yılın ilk dört ayında, finansman hesabında cari açığın epeyce üstünde giriş gerçekleşmişti. Son üç ayda ise durum tersine döndü.

Ocak ayında 9.3 milyar dolarlık giriş olmuş ve bu tutar cari açığı fazlasıyla karşıladığı için 3.7 milyar dolar Merkez Bankası rezervine eklenmişti. Şubatta 8.3 milyar dolar geldi, rezerve 1.3 milyar dolar eklendi. Martta gelen döviz 9.7 milyar, rezerve eklenen 2.4 milyar oldu. Nisan ise rekorlar ayıydı. Ödemeler dengesinin finansman kaleminden tam 16.8 milyar dolarlık döviz girişi gerçekleşti ve bu tutardan rezerve 7.3 milyar dolarlık ekleme yapıldı.

Ancak mayısla birlikte tablo tersine döndü. Finansman hesabından gelen döviz artık cari açığı karşılamaya yetmiyordu ve zorunlu olarak Merkez Bankası rezervine başvurmak gerekti.

Mayıstaki döviz girişi yalnızca 692 milyon dolar oldu. Söz konusu ay Merkez Bankası rezervinden 4.1 milyar dolar kullanıldı. Hazirandaki döviz girişi görece daha iyiydi, 3.5 milyar dolar geldi, ama Merkez Bankası rezervinden yine de 3.3 milyar dolar kullanmak gerekti.

Ve geldik son aya, temmuza… Temmuzda finans hesabından döviz gelmediği gibi 764 milyon dolarlık da çıkış oldu. Bu kez Merkez Bankası rezervinden kullanılan tutar 1.8 milyar dolar olarak gerçekleşti.