Bu makas, ekonomide yeni bir fay hattı demek

Sayfada iki grafik görüyorsunuz. Bu iki grafik bana göre ekonomide yeni bir risk odağının, yeni bir fay hattının oluşmakta olduğunu haber veriyor.

Birinci grafik yıllık toplam makine teçhizat yatırımlarının cari değeri ile yurtiçi krediler toplamının seyrini karşılaştırıyor. Karşılaştırmanın net görülebilmesi için 2009 yılı sonu değerleri her iki veri için de 100 kabul ederek bir endeks oluşturduk. Grafik bu endeks değerlerinin seyrini gösteriyor.

İkinci grafik yıllık toplam makine teçhizat yatırımlarının cari değerinin yurtiçi kredi hacmine oranının seyrini gösteriyor.

İkinci grafik bize yurtiçi toplam kredi hacminin giderek daha az bir oranı kadar makine teçhizat yatırımı yapıldığını gösteriyor. Dikkat çekici olan son üç çeyrekte düşüşün oldukça hızlanmış olması. 7.5 yıl içinde gerçekleşen yaklaşık 10 puanlık düşüşün 2.5 puanı son üç çeyrekte gerçekleşmiş.

İlk grafik daha net bir resim sunuyor.

Yurt içi kredi hacmi ile yıllık toplam makine teçhizat yatırımlarının artış hızları 2009 sonundan 2012 başına kadar paralel bir seyir izliyor. Sonra aralarında giderek açılan bir makas oluşuyor.

Grafiğin en çarpıcı yeri ise son bölümü. 2016’nın ikinci çeyreğinden itibaren makastaki açılma hızlanıyor. Kredi hacmi artışı hızlanırken, makine teçhizat yatırımları artışı adeta duruyor.

Bu makas, anayasa referandumu sürecine girilmesiyle hızlan(dırıl)an kredi hacmi artışı ve görülmemiş teşviklere rağmen, gerçek yatırım eğilimini yansıtan makine teçhizat yatırımlarında bir canlanma olmadığını gösteriyor.

Bu resim, aynı zamanda gerçek yatırımlardaki durgunluğun teşvik ve kredilerin yetersizliği veya faizler olmadığını da ortaya koyuyor. Gerçek nedenin iç ve dış politikadaki riskler, demokrasi ve hukuk standartlarındaki kötü gidiş olduğu bir kez daha ortaya çıkıyor.

Bu madalyonun bir yüzü.

Diğer yüzü ise açılan bu makasın, ekonomi için yeni bir riskli fay hattı oluşturması. Gelecekte üretim, verimlilik ve istihdamı artıracak olan makine teçhizat yatırımları durgun bir seyir izlerken borçluluk ve bankacılık riskleri hızla artıyor.

Yani borçlar, borç ödeme kapasitesinden hızlı artıyor. Bu da Merkez Bankası ve bankalara baskının yanısıra, banka bilançolarında riskleri daha az dikkate alacak düzenlemeler ve Hazine garantileri ile zorlanarak yapılıyor.

Ama sonuç değişmiyor ve nihayetinde uygulamalar sadece oluşan fay hattının ve finansal risklerin büyümesine hizmet ediyor. Gerçek çare olan siyasi risklerin azaltılması ile demokrasi ve hukuk alanındaki kötü gidişi tersine çevirme yoluna girilmedikçe bu fay hattı daha da riskli hale gelecek.