Brezilya’nın danaları hayvancıları gerdi

Et ve Süt Kurumu’nun Brezilya’dan ithal ettiği besilik danalar hayvancılık sektöründe büyük gerginliğe neden oldu. İthal edilen yaklaşık 17 bin baş besi danasının kalitesi, ithalat şekli, fiyatı ve dağıtımı eleştiriliyor. Deyim yerindeyse Brezilya’nın danaları hayvancılığı gerdi. İthalat sürecinde yaşananları özetlersek; Bakanlar Kurulu’nun, 3 Mayıs 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararı ile Et ve Süt Kurumu’na 31 Aralık 2016 tarihine kadar gümrüksüz olarak 400 bin baş besilik dana ithalatı için yetki verildi. Bu yetki verilirken aynı gün besilik dana ithalatında yüzde 15 olan gümrük vergisinin iki ay sonra (3 Temmuz 2016) yüzde 60’a çıkarılması kararlaştırıldı. Böylece 3 Temmuz itibariyle özel sektörün ithalat yapması engellenirken Et ve Süt Kurumu ithalatta tek yetkili oldu.

Et ve Süt Kurumu, 12 Mayıs 2016 itibariyle en az 60 baş almak şartıyla besicilerden talep toplamaya başladı. Büyük, küçük birçok işletme, besi talebi için Et ve Süt Kurumu’na başvurdu.

İhale iptal edildi, sözleşmeyle ithalat yapıldı

Toplanan talep doğrultusunda Et ve Süt Kurumu ithalat çalışmalarına başladı. İthalat için ilk ihale 18 Temmuz 2016’da yapıldı. Tek ihale ile Güney Amerika’dan 50 bin baş, Avrupa’dan 50 bin baş olmak üzere toplam 100 bin baş besilik dana ithalatı yapılacaktı. İhalenin her iki kısmına da sadece ikişer firma teklif verdi.Verilen fiyat yüksek bulundu ve ihale iptal edildi. İptalden çok kısa bir süre sonra 18 Ağustos 2016 tarihinde Et ve Süt Kurumu’ndan “Besicilerimize Duyuru” başlığı ile Güney Amerika’dan ilk etapta 72 bin 500 baş besilik sığır ithalatı için sözleşme imzalandığı ilan edildi. Duyuruda, talepte bulunan besicilerin başvuru sırasına göre davet edilerek sözleşme imzalanacağı ifade edildi.

Kırmızı Et Birliği hayvanları dağıttı

Aslında bu duyuru yapıldığında 17 bin baş besilik dana Brezilya’dan yola çıkmıştı. Et ve Süt Kurumu, hayvanları nasıl dağıtacağını bilemezken, devreye Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği girdi. Hayvan az, talep ise çok yüksekti. Hayvanların Kırmızı Et Üreticileri Birliği üzerinden dağıtılması kararlaştırıldı. Bunun için Birlik ile Et ve Süt Kurumu arasında işbirliği yapıldı. Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği Başkanı Bülent Tunç imzası ile 11 Ağustos 2016 tarihli bir yazı tüm il birliklerine gönderildi. Yazıda, Et ve Süt Kurumu ile işbirliği yapıldığı ve Brezilya’dan gelecek ilk parti Brangus, Angus ve Nellore gibi etçi ırk ve melezleri besilik danaların üyelere dağıtılacağı bilgisi yer aldı. Brezilya’dan gelecek besilik danaların ortalama ağırlığının 300 kilogram olduğu ve kilogram fiyatının 3 dolar 90 cent olduğu, bu nedenle hayvan almak isteyenlerin hayvan başına ortalama 1182 Amerikan Doları’nı birlik hesabına yatırmaları isteniyordu.

Birlik üyeleri almak istedikleri hayvan sayısına göre verilen hesaba dolar bazında para yatırdı. Kimisi 1000 baş, kimisi 200-300 baş hayvan almak için para yatırdı. Yetiştiriciler 40 bin baş dana için para yatırdı. Gelen hayvan sayısı ise 17 bin baştı. Gemi 22 Ağustos’ta İzmir Limanı’na yanaştığında çok yüksek talep olmasına karşın 17 bin hayvan olması nedeniyle besicilere sadece 60’ar baş hayvan verilebileceği söylendi. Besiciler deyim yerindeyse bu karara isyan etti. Para yatırdıkları halde istedikleri sayıda hayvan alamadıkları için tepki gösterdiler. Kavgaya varacak düzeyde tartışmalar yaşandı.

Hayvanlar kalitesiz iddiası

Hayvanlar gemiden indirilirken ikinci şok yaşandı. Hayvanların fotoğrafını çekip sosyal medyada paylaşan bazı besiciler bu hayvanların 3. kalite ve toplama hayvanlar olduğunu, istenen besi hayvanı standartlarında olmadığını iddia etti. Paylaşılan fotoğrafl ardan bazılarında hayvanlar yaşlı ve çok bakımsız, zayıf, tipsiz görünüyordu.

Bunun üzerine devletin kaynaklarının heba edildiği, getirilen hayvanların besicilere ve ülkeye zarar vereceği ileri sürülerek özellikle Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik’in müşaviri Ali Koyuncu suçlandı. Ali Koyuncu’nun bir şirket kurarak bu hayvanları ithal ettiği ve çıkar sağlamak amacıyla yapıldığı iddia edildi.

Hayvanları görmedim, seçmedim, almadım

Konuyla ilgili iddiaları sormak üzere telefonla görüştüğümüz Ali Koyuncu ise bu iddiaları reddederek, hayvan ithalatında oluşan mafyanın ve lobinin önünü kestikleri için bu tür suçlamaların yapıldığını söyledi.

Ali Koyuncu’nun anlattıklarına göre kendisinin başkanlığında Tarım İşletmeleri Genel Müdür Yardımcısı Dr. Halil İbrahim Özbayat, Et ve Süt Kurumu’ndan Veteriner Hekim Muharrem Uçar, Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik’in Dış İlişkiler Başmüşaviri Abdülkadir Milli’den oluşan bir heyet 3 ay önce Brezilya, Şili ve Kolombiya’ya gitti. Yapılan inceleme sonucunda hazırlanan rapor bürokratlarla birlikte Bakan Faruk Çelik’e sunuldu.

İthal edilen hayvanları görmediğini, seçmediğini ve almadığını belirten Ali Koyuncu özetle şunları söyledi: “Yaptığımız gezide neler yaptığımızı günlük tutarak tek tek yazdım. Otel odasından rapor hazırlamadık. Sahada, gece yarılarına kadar gezerek, görerek raporumuzu hazırladık. Bu hayvanların ırkı nedir? Verimi nedir? Türkiye’ye uygun mu? Hepsini tek tek araştırdık. Çünkü piyasanın cambazı çok. Neler söylenebileceğini biliyoruz. Bunlar eşkiyayı evliya, evliyayı eşkiya gösterir. Ben, koyunu, ineği, besi hayvanı olan biriyim. Babam celeplik yapardı. Bu işi sahadan öğrendim. Okuldan değil. Ben hayvan pazarlarında büyüdüm. Bakınca 500 metreden hayvanı tanırım. Nasıl bir hayvan olduğunu bilirim. Fakat bu işin mafyası var. Şimdi şirket kurmuşum, ithalatı ben yapıyormuşum gibi iftiralar dolaşıyor. Ben gelen hayvanları ne gördüm, ne seçtim ne de bu konuda bilgim var. Et ve Süt Kurumu ile Kırmızı Et Üreticileri Birliği sözleşme imzalamış ve o çerçevede bu hayvanlar geliyor. Fakat bu kurumların işbirliği yaparak hayvan getirmesi bu işin lobisini yapanları, bu işin mafyasını rahatsız etti. Eski düzenin devam etmesini isteyen insanlar, ‘devlet ithalat yapmasın’ diyor. Benim bu hayvanlarla bir alakam yok.”

Yıllık 500 bin hayvana ihtiyaç var

Türkiye’nin yıllık 500 bin baş besilik hayvana ihtiyacı olduğunu belirten Ali Koyuncu, Brezilya’nın ithalat için çok iyi bir seçenek olduğunu, Avrupa’dan en fazla 60-70 bin baş hayvan alınabileceğini ileri sürdü. Koyuncu: “Ben ithalata karşıyım. İthalat demek benim için din değiştirmek gibidir. Ama bu ülkenin ihtiyacı var. Et ve Süt Kurumu’na 700 bin baş için başvuru var. ESK’nın bu kadar hayvanı getirmesi mümkün değil. Bu hayvanlar nereden alınacak? Avrupa’da bu kadar hayvan yok. Güney Amerika’da hayvan çok. Buraya gelen hayvanlar günlük 2.2 kilo alıyor. Bu hayvanlar ilk kez Türkiye’ye gelmiyor. 2012’de Ankara’ya, Adana’ya gelmiş. O zaman kilosu 5 dolardan alınmış. Şimdi 3.90 dolara alındı. Brezilya’dan gelen hayvanlar zayıf, çelimsiz, tipsiz görünür ama meradan sonra besiye alınınca çok hızlı kilo alır. Bizim amacımız gariban besiciye destek olmaktır. Bu nedenle 200 başla sınırladık. Kırmızı Et Birliği 70 bin hayvan için para almış ama gelen hayvan 17 bin. Bu nedenle sınırlı sayıda veriliyor. Ama alamayanların parası iade ediliyor” bilgisini verdi.

Besicilerin parası iade ediliyor

Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği Başkanı Bülent Tunç ise konuyla ilgili sorularımıza verdiği yanıtta, Et ve Süt Kurumu ile başlangıç için 17 bin baş besilik dana için sözleşme yaptıklarını ve bu hayvanların tamamının 22-26 Ağustos tarihleri arasında dağıtıldığını belirtti. Tunç, şu değerlendirmeyi yaptı: “Hayvanlar dünya et ticaretinde çok önemli yerde olan Brezilya’dan yapılmıştır. Brezilya, Angus, Brangus ve Nellore gibi etçi ırkların adeta bir deposu gibidir, gelen hayvanlarda bu ırklardandır. Hayvanlar şartnameye göre 160- 300 kilogram arası olabilir. Bunlar günde 1.8 kilogram canlı ağırlık artışı kazanabilen, randıman oranı yüzde 60’larda olan etçi ırk ve melezleridir. Okyanus ötesinden uzun bir yolcuk sonrası gelen hayvanların bu şekilde değerlendirilmesinin uygun olmadığı kanaatindeyiz. Besi sonunda değerlendirmeleri almak daha objektif bir yaklaşım olur. 2010’lu yıllarda Uruguay’dan ilk Angus ırkı hayvanlar geldiğinde de bu gibi eleştirilere rastlanmış, hayvanların et verimi ortaya çıktığında gerçekler anlaşılmıştı.”

Bülent Tunç, para yatırdığı halde hayvan alamayan besicilerin parasının hızla iade edildiğini sözlerine ekledi. Brezilya’dan ilk kez 2012 yılında hayvan ithal eden Gaziantepli besici Şerif Göktaş ile Brezilya’dan yeni gelen besilik danalardan satın alan Konya Kırmızı Et Üreticileri Birliği Başkanı Nazif Karabulut ise getirilen hayvanların çok iyi olduğunu ve alan besicilerin çok memnun olduğunu söylüyor.

Özetle, Brezilya’dan gelen 17 bin baş hayvanla ilgili tartışma sürerken, partiler halinde hayvan ithalatı sürecek. Hayvanların verimli olup olmadığı ise besi sonunda daha iyi anlaşılacak. Bizde bu gelişmeleri izleyip paylaşacağız.