Borsalardaki şenlik biterse ne olur?

Yılbaşı çoktan geride kaldı, yarın Şubat ayına giriyoruz. ABD borsalarındaki yılbaşı şenliği önceki güne kadar sürdü. Müzik çalmaya devam ederken dansa ara verenlere ya da “geç oldu, artık eve dönelim” diyenlere iyi gözle bakılmadı şenlik sürerken. Borsalar rekor üstüne rekor kırarken geçmişten örnekler vererek bu abartılı yükselişin ani bir düşüşle noktalanabileceğini hatırlatan ekonomistlerle dalga geçildi.

Önceki gün ABD borsalarında müzik kesilir gibi oldu, şenlik bitiyor korkusu hissedildi bir an için. ABD 10 yıllık Hazine tahvilinin getirisi 2014 Nisanından bu yana ilk kez %2.73’e yükselince ABD borsalarında bu yılın en büyük kayıpları yaşandı. Kayıplar dün sabah Asya borsalarına da yansıdı.

Buna benzer kesintiler ve kısa süreli soluklanmalar daha önce de yaşandı borsalardaki bu uzun yükseliş sürecinde. Şimdi ne olacağını da önümüzdeki günlerde yaşanacak gelişmeler belirleyecek. Borsalardaki yükselişte büyük pay sahibi olan dijital teknoloji şirketlerinden Facebook ve Microsoft bugün, Alphabet (Google), Amazon ve Apple yarın son çeyrek sonuçlarını açıklayacak. Hazine tahvili faizindeki yükselişin yanı sıra bu dev şirketlerin performansının ve ABD Merkez Bankası’nın (FED), Janet Yellen’in başkanlığındaki son toplantısından yansıyacak bilgilerin de borsalardaki şenliğin kaderini etkilemesi beklenebilir.

Trump’ı havaya sokan şenlik

Bu şenlikten kendine pay çıkartanların başında ABD Başkanı Donald Trump geliyor. Geçen hafta Davos’ta yaptığı konuşmada “Ben Başkan seçildim, borsalar coştu, şenlik başladı, ABD ekonomisi benim sayemde şaha kalkınca herkes bundan nasibini aldı, şenlik dünyaya yayıldı” mesajını verdi Trump.

Bu iddia abartılı bulunsa da kapitalist dünyanın önde gelen iş insanları ve küresel şirketlerin yöneticileri içinde Trump’a hak verenlerin sayısı giderek artıyor. Trump’ın estirdiği rüzgarın ve yaptığı icraatın işlerine yarayacağını anlayan iş dünyasının onu benimsemeye başladığı görülüyor. Regülasyonları kaldırma ve bürokrasiyi azaltma yönünde attığı hızlı adımlar ve şirketlere piyango gibi gelen vergi reformunun bu yakınlaşmayı perçinlediği de bir gerçek.
Trump’ın dün gece yaptığı “State of the Union” konuşmasında da borsalardaki son gelişmelere aldırmadan kendisiyle ve parlak icraatıyla övünmeye devam ettiğini tahmin ediyorum. Burada tartışmaya değer olan nokta Trump’ın kendini övmesi değil, iş dünyasında ve ekonomiyle ilgili çevrelerde pek çok kimsenin Trump’ı tuttuğu yolu inandırıcı bulmaya başlaması.

ABD Başkanı’nın bayat mucizesi

Trump’ın şimdi bir başarı hikayesi gibi gösterilen icraatı aslında kapitalizmin 18,yüzyıldan kalma “sermayenin önünü aç, gerisini merak etme sen” düsturuna dayanıyor. Son olarak 1980’lerde Başkan Reagan tarafından uygulanan ve o dönemde işe yarayan bu basit reçeteden yola çıkan Trump, özel sektörü sıkan regülasyonları kaldırarak, şirketlere büyük vergi avantajları sağlayarak ve yerli sermayeyi dış rekabete karşı koruyarak “Amerika’yı yeniden en büyük yapacağına” inanıyor.

Şu anda dünya ekonomisinde senkronize bir büyümenin başlamış olmasını ve borsalardaki yükselişin sürmesini de kendi başarısına bağlıyor. Bunun uzantısında şu anda dünyayı meşgul eden bütün diğer sorunların da kendiliğinden çözüleceği varsayılıyor.

Bu basit formülün özellikle ABD’de ilgi görmesi ve ekonomide bir hareket sağlaması mümkün çünkü bu formüle inanan genişçe bir kesim var Amerika’da. Bugünün sorunlarına bu formülle çözüm bulunacağına inanırsanız geçen hafta Dünya Ekonomik Forumu’nun yıllık toplantısında tartışılan pek çok sorunla hiç ilgilenmeniz gerekmiyor. Dünyaya bu gözlükle bakıldığında, iklim değişikliğinin dünyamızın geleceğini tehdit etmesi, dünyadaki gelir ve servet eşitsizliğinin her bakımdan taşınamaz boyutlara varmış olması, her ülkenin bencilce kendi çıkarını savunmasının dünyadaki savaş olasılığını artırması, insan haklarını ihlal eden ve demokrasiden uzaklaşan siyasi rejimlerin sayısının artması hiç önem taşımayan konular haline geliyor. Eğer borsalar yükseliyorsa, büyük sermayenin keyfi yerindeyse gerisini düşünmeye gerek yok. Ancak işler tersine gider ve borsalardaki şenlik biterse diğer sorunları düşünmeye gelebilir sıra.