Borsa’dan kaçan yabancı tahvil bonoya sarıldı

Türkiye’nin yüksek ka­mu borçlanma gereği ve aşırı yüksek faizler ne­deniyle uluslararası sıcak pa­ra fonların Türk borçlanma ka­ğıtlarına yoğun ilgisi ve aynı za­manda Borsa’dan kaçış eğilimi devam ediyor.

Yabancılar yılın ilk dokuz ayında portföy yatırımı şek­linde Türk kamu ve özel sektö­rünce ihraç edilen borçlanma senetleri alımı için yüklü mik­tarda sıcak para getirirken, Bor­sa’da ise net satıcı oldular. Ya­bancıların Merkez Bankası’n­daki kısa vadeli mevduatlarında da önemli miktarda çekiliş ya­şanan ilk dokuz ayda, Türk ban­kalarının yurt dışından kısa va­deli kredi kullanımları ise hızla­narak artmaya devam etti.

Dokuz aydaki sıcak para girişi

Yılın ilk dokuz ayında Türki­ye’ye portföy yatırımları cephe­sinde yüklü miktarda bir sıcak para girişi yaşanırken, bunun büyük bölümü kamu tarafın­dan ihraç edilenler olmak üze­re borçlanma senetlerine yö­nelik gerçekleşti.

Bu dönemde Hazine tarafından ihraç edilen devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) için 15 milyar 228 mil­yon, bankaların borçlanma ka­ğıtlarını almak için 11 milyar 734 milyon dolar getiren yaban­cılar, özel sektör borçlanma se­netlerinde de 3 milyar 41 mil­yon dolarlık alım gerçekleştir­di. Böylece yabancıların Türk kamu ve özel sektör borçlanma kağıtlarına yatırım için dokuz ayda getirdiği toplam sıcak para 30 milyar 3 milyon dolara ulaş­tı. Buna karşılık yabancılar aynı dönemde Borsa’da ise 1 milyar 981 milyon dolarla net satıcı ol­dular. Yabancıların hisse senedi portföyündeki bu çözülmenin 1 milyar 320 milyon doları özel sektör, 661 milyon doları kamu kağıtlarında gerçekleşti.

Bu gelişmelerde portföy ya­tırımları cephesinde dokuz ay­lık net giriş 28 milyar 22 milyon dolar oldu. Geçen yıl aynı dö­nemde yabancılar hisse senedi ve borçlanma kağıtları için top­lamda sadece 3 milyar 699 mil­yon dolarlık portföy yatırımı yapmıştı.

Yabancının mevduatında da çözülme

Borçlanma kâğıdı alımlarına bağlı olarak portföy yatırımla­rı ile giren sıcak para rekor dü­zeyde artarken, yabancı mev­duatında ise çözülme yaşandı. Merkez Bankası’ndaki kısa va­deli yabancı mevduatı ilk dokuz ayda 8 milyar 564 milyon dolar azaldı. Bu çekilişin 6 milyar 123 milyon dolarla büyük bölümü­nün temmuz ayında gerçekleş­mesi dikkati çekti.

Yabancı kı­sa vadeli mevduatında çekiliş­ler izleyen aylarda da devam etti. Bankalardaki yabancı pa­ra mevduatlarda ise ilk dokuz ay itibarıyla 1 milyar 612 milyon dolarlık bir artış oldu. Böylece sıcak para niteliğindeki büyük­lükler arasında yer alan bu iki kalemde ilk dokuz ayda ayda­ki hareket eksi (-) 6 milyar 952 milyon dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı döneminde ya­bancıların Merkez Bankası’n­daki kısa vadeli mevduatları ile bankalardaki yabancı para cinsi mevduatların toplam hacmi 17 milyar 480 milyon dolarlık bir artış kaydetmişti.

Bankaların kısa vadeli kredi kullanımı tam gaz

Sıcak para niteliğindeki ban­kaların yurt dışından kısa va­deli kredi kullanımlarında da hızlı bir artış yaşandı. Yabancı­ların Türk bankalarına açtık­ları bu tür kredilerin geçen yıl ilk dokuz ayda 1 milyar 818 mil­yon dolar olan tutarı bu yıl aynı dönemde 8 milyar 737 milyon dolar olarak gerçekleşti. Diğer sektörlerin kullandığı 437 mil­yon dolarlık tutarla birlikte ilk dokuz ayda yurt dışından kısa vadeli kredi kullanımı yoluy­la giren sıcak para 9 milyar 174 milyon dolara ulaştı. Geçen yıl aynı dönemde bu kanaldan top­lam giriş 3 milyar 149 milyon dolar olmuştu.

Ticari kredilerde ise Türki­ye net ödeyici oldu. Geçen yıl ocak-eylül döneminde özel sek­törün yurt dışından ticari kredi kullanımı net 6 milyar 406 mil­yon dolar olurken, bu yıl aynı dönemde söz konusu krediler­de 2 milyar 167 milyon dolarlık çıkış yaşandı. Ödemeler denge­si tablosunun “net hata ve nok­san” kalemine göre ilk dokuz ayda 20 milyar 723 milyon do­lar olan kaynağı belirsiz serma­ye çıkışları da düşüldüğünde, bu dönemde ülkeye giren sıcak paranın neti 7 milyar 354 mil­yon dolar oldu. Geçen yılın aynı döneminde kaynağı belirsiz çı­kışlar 8 milyar 313 milyon dolar, net sıcak para girişi ise 22 mil­yar 421 milyon dolar olmuştu.

Son bir yılda gelen sıcak para

Akım veri olarak sıcak para girişlerinin son bir yıldaki seyri de yüksek faiz ortamı ve kurlardaki yatay seyrin yabancı fonları Borsa yerine kamu kağıtları başta borçlanma senetlerine yönelttiğini ortaya koyuyor.

Son bir yılda Hazine kağıtları için 17 milyar 934 milyon, bankaların ihraç ettiği kağıtlar için 13 milyar 365 milyon ve özel sektör tahvili alımı için 4 milyar 666 milyon dolar sıcak para getiren yabancıların BIST’te ise net 429 milyon dolarla satıcı olduğu dikkati çekiyor.

Yabancıların buradaki efektif ve mevduatlarında 3 milyar 777 milyon dolar çekiliş yaşanan son bir yılda, bankalar ve özel sektör yurt dışından 11 milyar 691 milyon dolar kısa vadeli kredi kullanırken, kısa vadeli ticari kredilerde ise 1 milyar 41 milyon dolarla net ödeyici olundu. Son bir yılda, kaynağı belirsiz 26 milyar 472 milyon dolarlık çıkış da düşüldüğünde toplam net sıcak para girişi 15 milyar 935 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Sıcak para stoku 278 milyar dolar

Merkez Bankası’nın revize uluslararası yatırım pozisyo­nu verileri ile yapılan hesap­lamada, yıllar itibarıyla his­se senedi, tahvil bono alımı, mevduata hesabı ve kısa va­deli kredi açma şeklinde yap­tığı sıcak para yatırımlarının Türkiye’de devam eden port­föyünün piyasa değeri eylül sonu itibarıyla 278,1 milyar dolar olarak belirlendi. Sıcak para stokunun 2023 sonun­da 264,3 milyar dolar olan, mayıs ayındaki “carry trade” dalgasının da etkisiyle ilk altı ayda 19,3 milyar dolar artarak 283,6 milyar dolara kadar çı­kan değeri, yılın üçüncü çey­reğinde ise 5,5 milyar dolar küçüldü.

Eylül sonu itibarıyla sıcak pa­ra stokunda en büyük payı 119,1 milyar dolarlık piyasa de­ğeri ile en portföy yatırımları alıyor. Bunun da 85,4 milyar dolarla en büyük büyük bö­lümünü kamu ve özel sektör borçlanma senetleri oluşturu­yor. Yabancı portföyündeki borçlanma senetlerinin 59,9 milyar DİBS, 13,7 milyar doları bankaların borçlanma kağıt­ları, 11,8 milyar dolarlık kısmı da reel sektörce ihraç edilmiş kağıtlardan (ÖST) oluşuyor.

Yabancıların portföy yatırı­mı stokunun piyasa değeri bazında 33,7 milyar dolarlık bölümünü de BIST’ten aldık­ları ve Kayıtları Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından kaydı tutulan hisse senetleri oluşturuyor. Bunun 6,1 mil­yar dolarlık bölümü bankalar, 27,6 milyar doları ise reel sek­tör firmalara ait. Eylül sonu itibarıyla yabancıların Mer­kez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları 38,4 milyar, ban­kalardaki döviz mevduatları da 41,8 milyar dolarlık bir bü­yüklük oluşturuyor.

Aynı tarih itibarıyla yabancı­ların bankalardan 14,2 milyar ve diğer sektörlerden 2,3 mil­yar dolar olmak üzere toplam 16,6 milyar dolarlık kısa vadeli kredi alacağı bulunuyor. Ya­bancıların Türk özel sektö­rüne açtığı kısa vadeli ticari krediler kaynaklı alacağı ise aynı tarih itibarıyla 54,8 mil­yar dolar. Sıcak para stokunu oluşturan bir büyüklük olarak Türkiye’nin Uluslararası Para Fonu (IMF) nezdindeki “Özel Çekme Hakkı” (SDR) da eylül sonu itibarıyla 7,3 milyar dolar düzeyinde.