Borsada 990 bin kişinin 19.6 milyarı 10 kişinin ise 4.9 milyarı var

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'ndaki yatırımcı profiliyle ilgili olarak yıllar önce bir başlık atmıştık: "Borsa borsa dedikleri birkaç fonla üç beş Coni." Aradan yıllar geçti; ama tablo neredeyse hiç değişmedi. Borsa yine çok az sayıda yatırımcının egemen olduğu bir alan konumunda.

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB), borsadaki yatırımcı profiline ilişkin olarak 2009 yılsonu verilerini açıkladı. Dedik ya, tablo geçmiş yıllarla büyük paralellik gösteriyor; çok fazla bir değişiklik yok.

Örneğin borsadaki yatırımcıların yalnızca yüzde 0.7'si yabancı. Yerli yatırımcıların oranı ise yüzde 99.3 düzeyinde. Ancak, yatırımcı sayısındaki oranları yalnızca yüzde 0.7 olan yabancılar, portföyde yüzde 67.34 paya sahip. Yerli yatırımcıların portföydeki payı ise yüzde 32.66 düzeyinde.

İMKB'de 2009 sonu itibariyle tam 1 milyon yatırımcı var. Bu yatırımcıların yalnızca 2 bini yabancı fon. Yani binde 2'si. İşte bu binde 2, borsadaki hisse senetlerinin yüzde 47.93'üne, neredeyse yarısına sahip durumda.

Yalnızca beşte biri vatandaşta

Borsadaki 1 milyon yatırımcının 990 bini yerli gerçek kişi, yani bireysel yatırımcı, yani vatandaş. Bu kişilerin yatırımcı sayısındaki payı tam yüzde 99'a ulaşıyor, ancak hisse senedinden aldıkları pay yüzde 19.72'de kalıyor.

Vatandaşın, portföy büyüklüğüne göre olan durumu da çok ilginç.

Tam sayısı verirsek, 990 bin 388 bireysel yatırımcının 2009 sonu itibariyle 24 milyar 505 milyon liralık hisse senedi var.

İlk 10 yatırımcı 4 milyar 863 milyon lira, kalan 990 bin 378 yatırımcı ise 19 milyar 642 milyon lira değerinde hisse senedine sahip.

Farklı bir değerlendirme yapalım. İlk 500 bin yatırımcı 24.5 milyar liralık hisse senedine sahip durumda. Son 490 bin yatırımcının ise yalnızca 9 milyon liralık, yanlış değil 9 milyon liralık hisse senedi var. Buna göre, 490 bin yatırımcının her birinin ortalama 18 liralık hisse senedi bulunuyor. Kabul etmek gerekir ki, 18 lira bakiyeli hesap olmaz. Bu, küsuratlardan oluşan bir tutar ve söz konusu hesaplar aslında aktif değil. Yoksa 18 liralık hesaplarla hisse senedi alınıp satılmasından söz edilemez.  

Yüzde 83'ü 10 bin liranın altında

Bireysel 990 bin yatırımcının 817 bininin her birinin borsadaki parası 10 bin liranın altında. Bu 817 bin kişinin borsada yalnızca 921 milyon lirası bulunuyor. Yani bu kişiler ortalama olarak 1.126 liralık hisse senedine sahip durumda.

Her biri 1 milyon liranın üstünde hisse senedine sahip bireysel yatırımcı sayısı ise 1.888 kişi. Bu kişiler 12.9 milyar liralık hisse senedine sahip durumda. Yani bu kişiler, ortalama olarak 6.8 milyon liralık hisse senedini elinde bulunduruyor.

İstanbul'un payı yüzde 60

Bireysel yatırımcıların yüzde 32'si İstanbul'da bulunuyor. Bu yatırımcılar, portföyde ise yüzde 60 pay alıyor. Ankara'daki yatırımcı oranı yüzde 12, bu yatırımcıların portföyde aldığı pay yüzde 8 düzeyinde. Üçüncü sırada da İzmir bulunuyor.

Türkiye'deki toplam bireysel yatırımcıların yüzde 70'i ilk on ilde. Bu illerdeki yatırımcılar, toplam portföyün yüzde 85'ine sahip.

Hatay, Kayseri, Mardin

İller, bireysel yatırımcının sahip olduğu ortalama portföye göre sıralandığında karşımıza ilginç bir tablo çıkıyor. İlk sırada yatırımcı başına yaklaşık 48 bin lirayla İstanbul var. Ancak sonrasındaki sıralama ilginç.

İkinci sırada 32 bin lirayla Hatay, üçüncü sırada 22 bin lirayla Kayseri, dördüncü sırada 19 bin lirayla Mardin, beşinci sırada ise 18 bin lirayla Rize geliyor. Bu sıralamada İzmir altıncı, Ankara ise sekizinci durumda.

Karabük'ün liderliği

Karabük, 2008 sonunda olduğu gibi 2009 sonunda da nüfusuna oranla en çok hisse senedi yatırımcısına sahip il konumunda. Karabük'te nüfusun yüzde 6.4'ü oranında bireysel yatırımcı bulunuyor. Bu oran İstanbul, Ankara ve İzmir'de yüzde 2.5 düzeyinde.

Nüfusa göre hisse senedine yatırım yapan bireysel yatırımcıların oranının yüksek olduğu ilk on il arasında Balıkesir, Muğla, Uşak, Zonguldak, Denizli ve Yalova da bulunuyor.

Türkiye ortalamasında bireysel yatırımcı sayısının nüfusa oranı yüzde 1.4.

Öne çıkan diğer yönler

TSPAKB'nin 2009 raporunda dikkat çektiği diğer yönler şöyle:

-Yerli bireysel yatırımcı sayısı geçen yıl 10 bin kişi arttı.

-10 yabancı fonun hisse senedi portföyü, toplam hisse senetlerinin onda biri düzeyinde.

-10 yabancı şirketin 11 milyar liralık hisse senedi var.

-Yatırımcıların yüzde 69'u 30-54 yaş arasında. Ancak bu yaş grubunun portföydeki payı yüzde 56'da kalıyor.

-Portföy değerinde yoğunlaşma daha üst yaş grubunda. 60 yaş üstü grup, hisse senetlerinin yüzde 30'una sahip.

-Yatırımcıların yüzde 73'ü erkek, toplam portföyün de yüzde 76'sı erkeklerin elinde.

-Hisse senedi yatırımı en düşük il Ardahan. Nüfusa oranla en az yatırımcı sayısı Muş'ta. Kişi başına en düşük yatırım yapılan il ise Kars.

-Yatırımcıların yüzde 69'u İMKB-30 şirketlerine yatırım yapıyor.

-Yatırımcıların yüzde 63'ü mali sektör şirketlerinin hisse senetlerini tercih ediyor.  

-Yabancı yatırımcılar portföylerinin yarısını bankalara ayırıyor.