Borsa'nın kaymağını yabancı yatırımcılar yiyordu, geçen yılki zarar

İMKB'de yıllardır çok büyük karlar elde eden yabancı yatırımcılar, bu karlarını bir yılda geri verdiler. Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) verilerine göre, yabancı yatırımcılar 2008 yılında tam 41 milyar dolar zarar ettiler. Bu zarar, 2004-2007 döneminde elde edilen karın tümüyle geri verilmesi anlamına geliyor.

TSPAKB, İMKB'deki yatırımcı profilinin 2008'deki durumunu açıkladı. Buna göre, İMKB'de 990 bin yerli ve yabancı yatırımcının 1 milyon 103 bin hesabı bulunuyor. Yerli yatırımcıların 1 milyon 96 bin hesabı var ve bu sayıya göre yerli yatırımcıların hesap sayısındaki payı yüzde 99.37 düzeyinde. Yabancı yatırımcılara ait hesap sayısı ise yalnızca 6 bin 933, buna göre yabancıların payı yüzde 0.63'te kalıyor.

Ancak, hesap sayısındaki payı yüzde 99.37 olan yerli yatırımcılar hisse senetlerinin yüzde 32.58'ine, hesap sayısında yalnızca yüzde 0.63 payı bulunan yabancı yatırımcılar ise hisse senetlerinin yüzde 67.42'sine sahip bulunuyor.

Yerli gerçek kişilere ait hesap sayısı 1 milyon 92 bin düzeyinde. Bu hesap sayısıyla yerli gerçek kişiler, Borsa'daki hesap sayısında yüzde 99.02 pay alıyor. Ancak, hesap sayısındaki bu müthiş ağırlığa karşılık, yerli gerçek kişiler Borsa portföyünün ancak yüzde 17.49'una sahip durumda.

Diğer yandan 1.881 yabancı fon, hesap sayısı itibariyle toplamda yalnızca yüzde 0.17 paya sahip olmasına karşın, toplam portföyün yüzde 46.06'sını elinde bulunduruyor. Yabancı fonlarla ilgili ayrıntıya girildiğinde rakam daha da çarpıcı bir hal alıyor. Toplam sayısı 1.881 olan fonların 1.042'sinde 1 milyon liranın üstünde hisse senedi var ve yüzde 46'lık pay da büyük ölçüde bu 1.042 fonda toplanmış durumda.

10 yatırımcının payı yüzde 9.5

İMKB'de 980 bin yerli bireysel yatırımcı var. Bu yatırımcıların 10.8 milyar liralık hisse senedine sahip. 980 bin yatırımcının ilk 10'u, toplam portföyün yüzde 9.52'sini elinde bulunduruyor. İlk 10 yatırımcının toplam 1 milyar 27 milyon liralık hisse senedi var.

İlk 100 yatırımcı toplam portföyde yüzde 21, ilk 1000 yatırımcı ise yüzde 38 pay alıyor. İlk 10 bin yatırımcının payı yüzde 61'e, ilk 100 bin yatırımcının payı yüzde 90'a, ilk 500 bin yatırımcının payı ise yüzde 99.94'e ulaşıyor.

Son 480 bin yatırımcı ise toplam 7 milyon liralık hisse senediyle toplamda ancak yüzde 0.06 pay alabiliyor. Yani 480 bin yatırımcının her birinin İMKB'de ortalama 14 lirası bulunuyor.

25 kuruşluk hesaplar

Borsa'daki 980 bin yerli bireysel yatırımcının 143 bininin hisse senedindeki "parası" ise 1 kuruş ile 1 lira arasında. Rakamlarda bir yanlışlık yok, 143 bin yatırımcının Borsa'da 36 bin 299 lirası var. Yani her bir yatırımcının Borsa'da ortalama 25 kuruşu bulunuyor.

Yerli bireysel yatırımcılardan 722 bininin 1 lira ile 10 bin lira arasında parası var. Parada dilimler büyüdükçe, doğal olarak yatırımcı sayısı azalıyor. Borsa'da, her biri 1 milyon liranın üstünde hesap sahibi yatırımcı sayısı ise 892 kişi. Bu kişiler, 10.8 milyar liralık yerli yatırımcı portföyünün yüzde 37 oranında 4 milyar liralık kısmına sahip bulunuyor. Bu 892 kişinin her biri ortalama 4.5 milyon liralık hisse senedine sahip.

Sürpriz iller var

Yerli bireysel yatırımcılara ait portföyün illere dağılımında ilk sıraları doğal olarak nüfus yoğunluğu fazla olan iller alıyor. İstanbul, Ankara ve İzmir ilk üç sırada. En az yatırım olan üç il ise Ardahan, Şırnak ve Bayburt.

Ancak, bireysel yatırımların yatırımcı başına dağılımı sürpriz bir tabloya işaret ediyor. Yatırımcı başına en çok portföy 18 bin 767 lirayla İstanbul'da. İkinci sırada 12 bin 55 liralık portföyle Kayseri, üçüncü sırada 10 bin 807 lirayla İzmir bulunuyor. Dördüncü il ise tam bir sürpriz. Yatırımcı başına en çok portföy olan dördüncü il 9 bin 938 lirayla Mardin. Rize ve Hatay, Mardin'i izliyor. Ankara ise ancak yedinci sırada.

Yatırımcı başına en az portföy bulunan ilk üç ise Şırnak, Bingöl ve Kars.

TSPAKB'nin değerlendirmesi

İMKB'deki yatırımcı profilini açıklayan TSPAKB'nin bu verileri nasıl yorumladığına bakalım şimdi de:

· 2008 sonu itibariyle Türkiye'de toplam tasarruflar 611 milyar lira. Yurtiçi yerleşiklerin tasarrufları ise 535 milyar lira.

· Yurtiçi yerleşiklerin tasarruflarının dörtte üçünü mevduat oluşturuyor. Sabit getirili menkul kıymetlerin payı yüzde 16 iken, hisse senetlerinin payı yüzde 4.

·  2008 sonunda toplam hisse senedi yatırımcısı sayısı 989 bin 850 kişi. Bunun 985 bini bireysel yatırımcılar.

· Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdindeki toplam hisse senedi portföyü 2007 yılına göre yüzde 45 azalarak 62 milyar liraya indi.

· Yabancı yatırımcıların toplam hisse senedi portföyündeki payı 2008'de 5 puan gerileyerek yüzde 67 oldu.

· Yabancı yatırımcıların portföylerinin yaklaşık yarısı banka hisse senetlerinde.

· Yabancı yatırımcılar içinde en belirgin azalış yabancı tüzel kişilerde oldu. 2007'de toplam hisse senetlerinin yüzde 40'ını elinde tutan bu yatırımcıların payları 2008'de yüzde 21'e geriledi.

· 980 yerli bireysel yatırımcının yüzde 88'inin portföyü 10 bin liranın altında.

·  Yerli bireysel yatırımcıların ortalama portföy değeri 11 bin lira.

· Kişi başı en yüksek hisse senedi portföyü 40 bin lira ile 19 yaş altı grubunda.

· Toplam yatırımcıların ve hisse senedi portföylerinin üçte biri İstanbul'da.

· 2008 sonunda özel sektör borçlanma araçlarının toplam değeri 362 milyon lira. Bu senetlerin neredeyse tamamı yerli yatırımcılarda.

· 2008'de menkul kıymet yatırım fonu hesap sayısı 3 milyon adet, portföy değeri 24 milyar lira.

· Yatırım fonlarının yüzde 87'si bireysel yatırımcılarda. Bu yatırımcıların yüzde 85'inin yatırım fonu portföy değeri 10 liranın altında.

· Yatırım fonu yatırımcılarının yarısı 30-49 yaş grubunda. Ortalama portföy yaşla beraber artıyor. 20 yaş altının ortalama yatırım fonu portföyü 1.300 lira iken, 75 yaş üstü grubun 17 bin 600 lira.

· Bireysel emeklilik yatırım fonu portföyü 2008'de yüzde 40 artış gösterdi. Toplam 1.7 milyon emeklilik yatırım fonu yatırımcısı 6.3 milyar liralık portföye sahip.

· Bireysel emeklilik sistemini tercih edenlerin dörtte üçü 25-34 yaş grubunda, bu kişilerin üçte biri İstanbul'da ikamet ediyor.