Bölünmüşlük, ölçek ekonomisi ve Latin Amerika
Geçen ay Ekvator Hükümeti’nin davetlisi olarak ülkeyi ziyaret ettim. Ekvator’da Başkanlık sistemi geçerli. Başkan Correa iktisat alanında Leuven Katolik Üniversitesi’nden yüksek lisans, İllinois’dan (Champagne-Urban) doktora derecelerine sahip bir iktisatçı. Ekvator’da yine Katolik Üniversitesi’nde hocayken zamanın başkanı tarafından Maliye Bakanı olarak atanıyor.
Katolik-Sosyalist Correa, yoksulluğun azaltılması için petrol gelirlerinin daha büyük kısmının sosyal amaçlara dayalı olarak harcanması konusunda çalışıyor. Siyasi anlaşmazlıklar, Correa’nın bakanlıktan istifa etmesi ve sonrasında başkan adayı olmasına sebep oluyor. Başkanlık seçimini kazanıyor ve sonrasında anayasada değişiklik yaparak, başkanlık dönemini uzatarak bugüne geliyor.
Ekvator, petrol kaynaklarına sahip bir ülke. Ancak, yanlış politikalara, petrol gelirlerinin büyük kısmının borç geri ödemesine ayrılmasına sebep oluyor yıllarca. Correa döneminde Ekvator borçlarını ödemeyeceğini açıklıyor. Dünya Bankası dahil alacaklılarla müzakereler sonucu alacaklılar büyük bir haircut’ı kabul etmek zorunda kalıyor. Bu da gelirlerin daha yüksek kısmının yoksul kesimere aktarılabilmesini sağlıyor. Çipras Yunanistan’ınının bazı açılardan örnek aldığı ve incelediği bir ülke Ekvator.
Ekvator’dayken davet edildiğim bir hastane açılışı durumu bir miktar açıklıyor. 15 milyonluk ve yılda yüzde 1,5 civarında büyüyen nüfusa sahip. Böyle bir ülkede son otuz yılda ilk defa bir hastane açılışı yapılmış. Katılan bir bakan bana böyle bir hastane açılışının ülke için ‘inanılmaz bir şey’ olduğunu söyledi bana. Hastane 156 yataklı….
Ekvator, kolonyal geçmiş sebebiyle ekonomik ve siyasi açıdan aşırı fragmante hale gelen Latin Amerika’nın bir mikro örneği. Latin Amerika zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklara sahip. İnsan gücüne de. Ancak kıta çok sayıda ülkeye bölünmüş ve ‘ölçekler’ düşmüş. Dahası, birçok Latin Amerika ülkesi kalitesiz yönetimler altında yaşamış yıllarca. Sonuçta, Latin Amerika ülkeleri kişi başına gelir açısından olmaları gerektiğinin çok altında. Alt ve üst yapı stoğu da oyle.
Avrupa bölgesel ekonomik ve siyasi birliği sağlarken Latin Amerika bu konuda da ilerleyememiş. Bu da ölçeklerin daralmasına sebep olmuş. Yüzyıl ‘birleşme’ yüzyılıyken ‘milli devlet’ mantığında takılıp kalanlara iyi bir laboratuvar Latin Amerika.
Benim davet edilmemi gerektiren konu da esasında bu ‘bölünmüşlükle’ alakalı. Ekvator’un da üyesi olduğu UNASUR, kamu satın alma politikalarının üye ülkeler arasında harmonize edilmesini öngören bir süreç başlattı. Her ülkenin özellikle uluslararası satın almalarını tek başına yapması, yine ölçekler üzerinden, pazarlık gücünü düşürüyor.
Toplantı sonunda ilaç alımlarının bir pilot uygulama sonucu ortak ve koordineli satın alma süreçlerine sokulması benimsendi. Bu aşamada prensip bazında; ülke otoritelerinin kararlarıyla süreç ilerleyecek.
Benim konum olan kamu satınalma süreçlerinin sanayileşmeyi tetikleyici politikalar olarak kullanılması da UNASUR’un gündeminde. Ancak daha uzun bir süreç gerektiriyor.