Bölgesel sektörel teşvik, sanayiye değil tarıma yaramış
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayınladığı bölgesel gayrisafi katmadeğer (GSKD) verileri, 2009 yılında uygulamaya giren bölgesel, sektörel teşvik sisteminin sanayiden çok tarıma yaradığını gösteriyor. TÜİK 2010 yılına ilişkin GSKD verilerini yayınladı. 2010 yılı GSKD verilerini, 2008 yılı ile karşılaştırdığımızda yeni teşvik sisteminin bölgeler ve sektörler üzerindeki ilk etkilerini görebiliyoruz.
2008 yılına göre Türkiye’nin toplam GSKD içinde tarımın payı 1 puan artarak yüzde 8.46’dan yüzde 9.46’ya çıkarken sanayinin payı 0.79 puan gerileyerek yüzde 27.2’den yüzde 26.42’ye indi. Hizmetlerin payı ise 0.21 puanlık bir gerileme ile yüzde 64.34’ten yüzde 64.13’e indi.
Yeni teşvik sisteminin ilk uygulamasının yaşandığı iki yılda tarımda katmadeğer yüzde 28.11 artarken sanayideki katmadeğer artışı yüzde 11.42 ile ortalamanın altında kaldı. Hizmetlerdeki katmadeğer artışı ise yüzde 14.36 ile yüzde 14.74 olan toplam GSKD artışına hemen hemen eşit düzeyde gerçekleşti.
Bu veriler bölgesel sektörel teşvik sisteminin ilk uygulamasının sanayiden çok tarıma yaradığını gösteriyor. Bu sonuçta tarım ve tarıma dayalı sanayi sektörlerine uygulanan teşviklerin öne çıkmasının ciddi bir payı var. Sanayinin katmadeğerdeki payı gerilerken tarımın payının artması eğilimi, en önemli sorunu cari açık olan bir ekonomi için çok sevindirici bir durum değil.
Teşviklerin bölgesel etkilerine gelince, en gelişmiş bölgeler ile en geri bölgeler arasındaki makasın kapanması açısından sistem amaca hizmet etmiş gözüküyor. Uygulamanın ilk yıllarında teşvikte şimdiki gibi 6 bölge değil, 4 bölge vardı. Bu sistemde arada yer alan 2. ve 3. bölgelere olan etki, arzulananın tersi yönde gerçekleşmiş durumda.
2008-2010 arasında 1. Bölge’nin toplam GSKD içindeki payı 1.28 puan gerileyerek yüzde 58.21’den yüzde 56.92’ye inmiş. Buna karşın en yoksul illerin yer aldığı 4. Bölge’nin payı 0.93 puan artarak yüzde 10.03’ten yüzde 10.96’ya çıkmış. Böylece 1. Bölge ile 4. Bölge arasındaki fark 5.8 kattan 5.2 kata gerilemiş.
Buna karşın teşviklerde ikinci en avantajlı kesim olan 3. Bölge’nin payındaki artış sadece 0.10 puan. 3. Bölge’ye göre daha az teşvik gören 2. Bölge’nin toplam GSKD içindeki payı ise 0.26 puan ile 3. Bölge’den daha fazla artmış durumda.
