Bölgelerde gelir gruplarının tüketim miktarı nasıl değişti?

Tüketim harcamasında bölgeler arasındaki dengelerin nasıl değiştiğini incelemeye devam ediyoruz.

Bugün bölgeler arası tüketim harcaması dengelerini, gelir dağılımı penceresini de ekleyerek değerlendireceğiz. TÜİK tüketim harcamalarının bölgelerde gelir dilimlerine göre dağılımını düzey-1 bölge sınıflamasına göre açıklıyor. Bu nedenle gelir dilimlerine göre bölgesel tüketimdeki gelişmelere düzey-1 bölge sınıflamasına göre bakacağız.

TÜİK’in düzey-1 bölgesel sınıflaması 12 bölgeden oluşuyor ve bilinen 7 bölgeli coğrafi sınıflamayla büyük ölçüde paralellik gösteriyor.

Bu hesaplamada da toplam tüketim harcaması miktarı için GSYİH hesabındaki hanehalkı cari tüketim değerini kullandık. Bunun bölgelere dağılımına ve bölgelerdeki harcamanın gelir dilimlerine göre dağılımına göre de gelir dilimlerinin harcama miktarlarını hesapladık. TÜİK’in yıl ortası nüfus projeksiyonlarına dayanarak bölgelerin gelir dilimlerine göre kişi başına harcama miktarlarına ulaştık. 12 aylık ortalamalarla yaptığımız reel değişim hesaplarında ise TÜİK’in düzey-2 bölgelerine göre açıkladığı TÜFE’den hareketle bölgelerin tüketim ağırlıklarını dikkate alarak düzey-1 bölgesel sınıflamasına göre TÜFE değerlerini tahmin ettik.

Bu hesaplamalar sonrasında ortaya çıkan tablonun öne çıkan noktaları şöyle özetlenebilir:

* Kişi başı ortalama harcamanın en düşük olduğu bölge aylık ortalama 823 TL ile Güneydoğu Anadolu, en yüksek olduğu bölge ise 3900 TL ile İstanbul. İstanbul’da yaşayanlar, Güneydoğu’da yaşayanların ortalama olarak 2.71 katı tüketim harcaması yapıyorlar.

* İstanbul ile Güneydoğu arasındaki makas 2012’den bu yana sürekli artıyor. 2011’de 2.12 kat olan makas 2016’ya kadar 0.58 puan arttı.

* Güneydoğu’nun ene yoksul yüzde 20’lik gelir dilimi ile İstanbul’un en zengin yüzde 20’lik gelir diliminin ortalama tüketim miktarı arasındaki fark ise 10.43 katı buluyor. Bu makas da 2011’den bu yana sürekli artış içinde. 2011’de Güneydoğu’nun en yoksul yüzde 20’si ile İstanbul’un en zengin yüzde 20’sinin ortalama harcaması arasındaki makas, 2.29 puan artarak 7.94’den 10.43’e tırmandı. 2016’da Güneydoğu’nun en yoksul yüzde 20’lik dilimi kişi başına aylık 411 TL tüketirken, İstanbul’un en zengin yüzde 20’sinin ortalama harcaması 4290 TL’yi buldu.

* Tüketimde bölge içinde zengin ve yoksul arasındaki tüketim farkının en yüksek olduğu bölge Doğu Karadeniz, en düşük olduğu bölge ise Kuzeydoğu Anadolu (Erzurum, Erzincan, Bayburt, Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan). Doğu Karadeniz’de en zengin yüzde 20’lik dilim, en yoksul yüzde 20’lik dilimin 5.13 katı tüketim yaparken, Kuzeydoğu Anadolu’da bu makas 3.42 kat düzeyinde.

* Ege, Akdeniz, Batı Karadeniz ve Güneydoğu’da kişi başına tüketim 2016’da reel olarak azaldı. Toplam nüfusun yüzde 41.86’sı kişi başına ortalama tüketimin reel olarak azaldığı bölgelerde yaşıyor.

* Gelir dilimlerine göre Batı Karadeniz, Akdeniz ve Güneydoğu’daki yoksullaşma hem alt hem üst gelir dilimlerini kapsayan yaygın bir nitelik gösteriyor. Ege ile Kuzeydoğu Anadolu’da ise reel tüketimdeki düşüş üst gelir gruplarında yoğunlaşıyor.