BoJ’dan bazukaya ramak kala
Geçen hafta Fed toplantısı olmasına rağmen en az onun kadar konuşulan bir başka merkez bankası daha oldu; Japonya Merkez Bankası (BoJ). Neden bu kadar önemli?
Çünkü Yen dünyadan en çok işlem yapılan para birimlerinden bir tanesi, Japon ekonomisi hala dünyanın önde gelen ekonomilerinden birisi ve düşük faizi nedeniyle birçok durumda fonlama para birimi olarak kullanılıyor, yani JPY biriminden kredilerin büyüklüğü son derece yüksek. Bu yüzden Yen’in değerini ve üzerindeki faizi etkileyecek kararlar neredeyse bütün dünya tarafından takip edilir.
Peki BoJ toplantısında ne oldu? Bunu konuşmadan önce BoJ’un geçmişte aldığı bazı kararları ve bunların sebep/sonuçlarını hatırlasak daha iyi olur. 2013’te Yen, USD ve diğer dövizlere karşı aşırı güçlendiğinde BoJ bunun ekonomiye ve ihracata zarar verdiğini biliyordu. Birkaç kere yaptıkları sözlü müdahalelerden sonuç alamayınca hem tahvil alarak hem de ekstradan para basarak piyasayı Yen likiditesi ile boğdu.
Bunun doğal sonucu olarak o dönemde 1 Amerikan Doları’nın 77 Japon Yeni’ne denk geldiği parite çok kısa zamanda, önce 100 seviyesine, ardından da 126 bölgesine kadar yükselmişti. Ardından Japonya dışı dinamiklerle tekrar 100’e gerilese de geçtiğimiz senelerde Covid sonrasında oluşan talep enflasyonu ile mücadele etmek için Fed’in hızlı faiz artışı sonucunda USD bütün paralara karşı değer kazanınca USDJPY kuru da 150’nin üzerine gelmişti. Bu arada şunu da hatırlatmış olayım; BoJ neden piyasaya likidite pompalamıştı?
Çünkü bir türlü durgunluktan çıkamayan ekonomisine ufak bir ateşleme vermek istemişti. Bunun sonucu olarak senelerdir negatifte olan Japonya enflasyonu 2014’te -%0,7 bölgesinden yükselerek %3,7’ye gelmişti. Görünüşte işe yarayan bu merkez bankası hamlesi ne yazık ki kalıcı bir fayda sağlayamadı ve 2016’de enflasyon tekrar -%0,5’le negatif bölgeye düşmüştü. İşte burası da USDJPY paritesinin 125’lerden 100’e yeniden gelmesine tekabül eder. Sonuçta gelinen noktada 2016’da getiri eğrisi kontrolü kararı alan ve uzun dönemli getirileri de kontrol altında tutmaya çalışan BoJ’un kocaman bir tahvil deposu oldu ama bu durum dış faktörlerle gelişen enflasyonun kontrol edilmesine imkan tanımadı ve enflasyon %4 seviyesine dayandı.
Bu sırada yukarıda bahsettiğim Fed hikayesi nedeniyle Yen’deki zayıflık da artarak devam etti. Ancak artık dünya devi olan Japon ihracatçılar feryat etmeye başlamıştı çünkü lokal paranın bu denli zayıf olması bu şirketlerin karlılığını gerçek anlamda etkilemeye başlamıştı. Diğer yandan lokal paranın (Yen’in) zayıflaması satın alma gücünü düşürmüştü ve insanların fakirleşmeye başlamasına neden oluyordu. Bu kısım bizlerinde Türkiye’de yaşadığımız durumla birebir aynı. Tabi ki işverenler bu durumda ücretleri artırmak zorunda kaldılar, hatta öyle ki son 30 yılın en büyük ücret artışları oldu. Artan ücretler ise enflasyonu destekler hale geldi.
BoJ için faizi baskılamak artık anlamsız hale gelmişti. Atlamayalım, geçen sene BoJ getiri eğrisi kontrolünü esneterek uzun dönemli faizin tavanını 3 kez yukarı çekmiş ve 22 Eylül, 21 Ekim ve 24 Ekim’de olmak üzere dövize müdahale ederek çözümler aramıştı. Ancak son toplantıda BoJ faizi artırarak negatif faizden ve getiri eğrisi kontrolünden vaz geçti.
Faizi artırarak görünüşte sıkılaşmaya giden BoJ’un toplantı sonrasında verdiği mesaj ise aslında hala gevşek para politikasına devam edileceği şeklinde olunca Yen değer kaybetmeye devam etti. Ama görünüşe göre Yen’deki zayıflığın sonuna yaklaştık.
Nitekim bu haftanın başında Fx otoritesi tarafından yapılan açıklamada piyasanın kurla ilgili temel faktörleri yanlış anladığı ve döviz hareketlerinin spekülatif olduğu ve BoJ’un aşırı dalgalanmalarda gerekli aksiyonu alacağı söylendi. Bu aşamada BoJ’un dili için Bloomberg’de bulduğum bir rehberi paylaşayım.
- Oynaklık artmaya başladığında önce otoriteden ses-seda yok
-Oynaklık devam ederse m FX piyasasında stabilitenin önemi ve kur hareketlerinin Japon ekonomisinin durumunu yansıtmasının önemi, bu etkilerin izlenmesi
-İzleme devam ederse m Kurun etkileri izleniyor, dikkatle izleniyor, oldukça yakından ve dikkatle izleniyor
-Endişe baş gösterirse
-Kurda ani ve büyük değişimler istenmiyor, temelleri yansıtmayan kur hareketleri arzu edilmiyor, kurdaki büyük hareketler ekonomi üzerinde kötü etkiye sahip
- Endişe rahatsızlığa dönüşürse m Kurlar ekonomik temelleri yansıtmıyor, kurda spekülasyon gözlemliyoruz, Yen aşırı hızlı değer kaybediyor, Yen hareketleri tek taraflı veya aşırı
- Piyasalara uyarı yapmak gerekirse
- Spekülatif hareketler tolere edilemez, gerekli aksiyonu alacağız, Kur hareketlerini tanımlamada “açıkça”, “tamamıyla”, çok” ifadeleri
-Gerçek bir müdahale artık ön sıradaki bir ihtimalse
- Aşırılıklarla mücadelede hiçbir seçeneği göz ardı etmeyeceğiz, aşırı ve spekülatif hareketlere karşı kararlı ve güçlü kararlar almaya hazırız, Her an aksiyon almaya hazırız, hazırda beklediğimiz düşünülmeli, önceden haber vermeden müdahalede bulunabiliriz Bu rehbere göre ya son aşamadayız ya da sondan bir önceki. Japon Yeni ile ilgili olanlar bir yerlere tutunsun!