BM Binyıl Kalkınma Hedefleri'nin gerçekleşmesinde BT önemli bir rol

Bundan tam 10 sene önce, 192 ülkenin devlet ve hükümet başkanları, dünya genelinde açlık, yoksulluk, hastalıklarla mücadele etmek ve insanlığın gelişimine katkı sağlamak için sekiz hedef belirledi. Birleşmiş Millletler Binyıl Kalkınma Hedefleri'nin 2015 yılında gerçekleşmesi gerekiyordu. 2015 yılına beş yıl kala, 20-22 Eylül tarihlerinde 15 lider New York'ta bir araya geldi. Amaç, Binyıl Kalkınma Hedefleri'nde hangi noktaya gelindiğini sorgulamak, sürecin hızlandırılması için yeni yöntemler belirlemek ve  2015 sonrası dönem için paradigma yeni stratejileri tartışmaktı. BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon'a göre, şu anki tempoyla hareket edildiği takdirde, önümüzdeki beş yıl hedeflere ulaşmak için yeterli olmayacak.

BM tarafından belirlenen sekiz hedefi ve bu hedeflerde gelinen noktayı hatırlamakta fayda var:

1. Açlık ve aşırı yoksulluğu yarı yarıya indirmek

Bugün her iki Afrikalıdan biri BM tarafından fakirlik sınırı olarak belirlenen günlük 1.25 dolarlık gelirle yaşıyor. Etiyopya, Gana gibi ülkeler önemli ilerlemeler gerçekleştirmiş olsa da, Zimbabwe'de 1990 yılında nüfusun yüzde 33'ünü etkileyen fakirlik oranı, bugün yüzde 78'e ulaşmış durumda. 2005 yılında dünya genelinde, fakirlik oranı yüzde 46'dan yüzde 27'ye geriledi. Fakat yaşanan ekonomik kriz, bu performansların ne derece geçici olduğunu ortaya koydu. Dünya Bankası verilerine göre bugün 64 milyon insan fakirlik sınırında yaşıyor. Yeterince beslenemeyen insanların sayısı 925 milyona ulaşıyor. Dünya ticaret sisteminde gerçek bir reform olmadan ve gelişmekte olan ülkelerin tarım sektörlerine önemli boyutta yatırımlar gerçekleştirilmeden, küresel gıda güvenliğinin sağlanması çok mümkün değil.

2. Herkese eğitim imkanı

UNESCO 2010 raporuna göre dünya genelinde okula gitmeyen çocukların sayısı 72 milyona ulaşıyor. Mevcut politikaların devam ettiği taktirde, 2015 yılında okula gitmeyen çocuk sayısı 56 milyon olacak. Bu arada 2002-2004 yıllarında, okullaşma konusunda önemli adımlar atıldı. Güney ve Batı Asya'da on sene içinde okula gitmeyen çocukların oranı yarı yarıya azaltıldı. Fakat bu alandaki ilerlemeler son senelerde yavaşladı. Bunun tek nedeni kriz değil. Ülkeler eğitimin yanı sıra, sağlık ve azınlık hakları gibi konulara da odaklanmak zorunda kalıyorlar.

3. Kadın-erkek eşitliğinin sağlanması ve kadınların konumunun güçlendirilmesi

Okula devam etmek, sağlık hizmetlerine ulaşmak, iş bulmak, siyasi arenada temsil hakkına ulaşmak gibi konularda, kadınlar erkeklerin ardında kalmaya devam ediyor. Dünya genelinde kadınların tarım dışı istihdam oranı yüzde 41'e ulaşırken; Asya'da kadınları hizmet ve sanayi sektörü istihdamının sadece beşte birini temsil ediyorlar.

4. Beş yıldan kısa sürede çocuk ölümlerinin üçte iki oranında azaltılması

1990 yılında, her bin doğumdan 89'u ölümle sonuçlanıyordu.  Bu oran 2009 yılına gelindiğinde üçte bir oranında azaltılarak 60'a düşürüldü. Aynı dönemde beş yaştan küçük çocuklarda ölüm oranı da 12.4 milyondan 8.4 milyona geriledi. Dünyanın büyük bir bölümünde çocuk ölümü oranları yüzde 50 düşürüldü. En fazla ilerlemenin kaydedildiği bölgelerin başında yüzde 68 ile Kuzey Afrika ve yüzde 58 ile Doğu Asya geliyor.

5. Anne sağlığının iyileştirilmesi

BM verilerine göre, hamilelik yüzünden veya doğum sırasında her gün dünya genelinde bin kadın hayatını kaybediyor. 1990 yılında 546 bine ulaşan bu ölümlerin sayısı, 2008 yılında 358 bine geriledi. Bu oran yıllık yüzde 2.3 gerilemeye denk geliyor. Oysa ölüm oranlarının azaltılmasında 2015 hedeflerine ulaşmak için yılda yüzde 5.5 oranında gerileme hızına ulaşmak gerekiyor.

6. HIV/AIDS, sıtma ve öteki hastalıklarla mücadele edilmesi

Binyıl Hedefleri'nde en fazla başarı kaydedilen maddelerden biri bu. Son on yıl içinde sağlanan benzersiz finansal destekler ve siyasi faaliyetler sayesinde HIV/AIDS ile mücadelede önemli aşamalar kaydedildi. Sıtma gibi hastalılarda önemli gerilemeler sağlandı. Afrika ülkelerinin üçte birinden fazlasını etkileyen bu hastalıktan hayatını kaybedenlerin sayısı 2000-2008 yılları arasında yüzde 50 oranında geriledi.

7. Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması

Bugüne kadar küresel ısınma ile mücadele konusunda hiç bir anlaşma sağlanamadı. Suya ulaşım konusuna gelince, Afrika genelinde kırsal alanların sadece yüzde 40'ı sağlıklı suya ulaşabiliyor. BM, 2015 yılına kadar içme suyuna ulaşamayan nüfusü yarı yarıya azaltma sözünü tutamayacağını kabul ediyor.

8. Kalkınma için küresel bir ortaklık geliştirilmesi

Bu hedef kapsamında her sanayi ülkesinin, gayri safi yurtiçi hâsılasının yüzde 0,7'sini, kalkınma ve işbirliği çalışmalarına harcamasını taahhüt ediyordu. 1995 yılında ulaşılan 107 milyar dolarlık yardım oranının, her yıl 50 milyar dolar artırılması hedeflenmişti. 2009 yılında ulaşılan miktar 119.6 milyar oldu. Oysa bu miktarın 160 milyar dolara ulaşmış olması gerekiyordu. AB ülkeleri içinde sadece dört ülke gayri safi yurtiçi hâsılasının yüzde 0,7'sini, milenyum hedeflerinin karşılanmasına ayırdı. Bunlar Danimarka, Lüksemburg, Hollanda ve İsveç.

Bundan daha anlamlı bir küresel proje yok

"Bundan daha anlamlı bir küresel proje yok" diyen BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon, "Dünyaya bir umut mesajı yollayalım. Sözümüzü tutalım" çağrısında bulunuyor. Ban Ki Moon'un önümüzdeki beş sene yapılması gerekenlere yönelik yorumları şöyle: "Çok önemli ilerlemeler kaydedildiği gerçek. Binyıl Kalkınma Hedefleri'nin yarattığı etki yadsınamaz. Gurur verici bir gelişme sağladık. Fakat bu ilerlemeler hala çok kırılgan ve bunları korumaya devam etmeliyiz. Yapacak daha çok fazla işimiz var ve saat ilerliyor. Finans kaynakları sağlamak; teknoloji alanında işbirlikleri kurmak; küresel anlamda en başarı örneklerden ders çıkarmak gerekiyor. Bu kapsamda BM, hükümetler, özel sektör ve bilim dünyası arasında daha geniş çaplı ortaklıklar kurmak gerekiyor. Sürdürülebilir büyüme için, özel sektörün düşük karbon teknolojilerine yönelik yatırımlarının desteklenmesi ve kırsal alana ucuz enerji sağlanabilmesi şart. Hükümetlerin bu hedefte istikrarlı ve öngörülebilir bir politika platformu oluşturmaları gerekli. Bu kapsamda bilgi teknolojilerine büyük bir rol düşüyor.Bu yönde BM Bilişim Teknolojileri ve Kalkınma Küresel İttifakı (UNGAID) liderlik ettiği program, Binyıl Hedefleri'nin ulusal düzeyde hızlandırılması için destek sağlıyor. Bu projeye üyelik çok önemli. Kalkınmaya yönelik tüm bilgi kaynakları web üzerinden tüm dünya ile paylaşılabilecek. BT, çiftçilerin piyasaya ulaşmasını kolaylaştıracak; öğrencilerin eğitim malzemelerine ulaşmasını sağlayacak; sağlık sektöründe ulaşılabilirliği artıracak."