Bize şimdi lider gerek
Geçtiğimiz hafta, 7 Kasım 2012 tarihli yazımda yaptığım tahminlere değindim. O tarihlerde bugün kiminin kriz, kiminin sıkıntı, kiminin spekülatif daralma dediği, son zamanlarda sayısı oldukça artan münafıkların ise “Buz gibi ekonomik kriz” olarak nitelediği, bu arada ekonomistlerin hem enflasyon hem de piyasalarda durgunluğa işaret eden stagflasyon adını taktıkları bir belayı 22 maddede tanımlamış ve de “Kardeşim sırf ben değil bir sürü yazar çizer takımı duruma bakıp uyarılarda bulunmaya çalıştık. Bu gidişatı beğenmiyoruz diye. O zaman kimse neden böyle söylüyorsunuz diye sormadı. Hadi oradan geçtik. Yazının tarihi 7 Kasım 2012. Aradan altı sene geçti dediklerimiz çıktı. Yine bir Allah’ın kulu arayıp ta “Aferin sana. Nereden de bildin?” diye kutlamadı(1) şeklinde serzenişte bulunmuştum.
Neyse, ortada sıkıntılı bir durum var ve ben (benim gibi bir sürü yazar, düşünür, bilim adamı da aynı şeyi söylemişti) bunun olacağını altı sene önce söylemişim. Bir arkadaşım var ki sektörünün hem kurucularından hem de önderlerinden bir firmanın sahibidir, daha tarihte söylemediği bir şey söyleyerek durumu özetledi. Bu arkadaşıma ne zaman “İşler nasıl?” diye sorsam 45 senedir “İyi Allah’a şükür” der. Bu sefer sadece “Berbat” dedi. Şimdi soru, bu berbatlık ne kadar sürecek? Düzelme yolunda işaretler var mı? Yoksa daha kötüsü mü geliyor? Somut neler yapılıyor? Kısa ve orta vade resmi tedbirler neler? Daha neler yapılabilir? En önemlisi ‘Yönetici ne yapmalı?”. İş yöneticileriyle konuşup sorayım dedim. Güvendiğim bir iş adamı okul arkadaşım “Osmancığım seçim var. Ekonomi, dış politika falan her şey ona ayarlı. Beklemedeyiz” diyerek gidişat hakkındaki sorumu cevaplamadı.
Bu işe bir çare bulmalı. Denizde kum bizde seçim... Efendim yerel seçimler var, milletvekili seçimlerimiz var, cumhurbaşkanı seçimlerimiz var, erken seçimlerimiz var, referandumlarımız var. Biliyorum beklemedeyiz ama bu iş yöneticileri için bir teselli değil. Tüketici için bile beklemek ilginç değil. Bildiğim bir şey var o da iş yönetimi ‘istikrar’ ister. İstikrar bir ara seçim sloganı olarak bile kullanılmıştı. İstikrar malum Arapça düzenlilik içinde sürüp gitme, kararlılık, karar kılma, oturma, yerleşme anlamlarına gelen bir kelime. Böyle ikide bir de bekleme durumlarına girmek işletme yöneticilerine hiç iyi gelmez. İstikrar bekleme durumu değildir.
Evet, bekleme durumları ve belirsizlikler var ve ben yine bir tahminde bulunacağım. Hatta 22 tahminde bulunacağım. 7 Kasım 2012 tarihinde yazdığım yazıdaki tahminleri 2019 için değiştirmeyeceğim. Yani kısa ve hatta orta vadede düzelme beklemiyorum. İnşallah yanılırım. Amma eğer yanılmıyorsam diyerek bu haftaki köşeyi sıkıntılı zamanlarda işletmelerimizin liderlere ihtiyacı her zamankinden çok olacak konusuna ayırmaya karar verdim. Bunu yapabilmek için tekrar eski yazılarımdan alıntı yapacağım. Özür dilerim.
Bakın anlatmaya çalışayım. Kulakları çınlasın nispeten genç olduğum yıllarda, yani bundan bir 40 sene falan önce, Türkiye’de işletmecilik öğrenirken başına geçtiğim kocaman bir holdingin sahibi bir gün “Para su gibidir. Bol olunca her türlü kiri pası örter. Azalmaya başlayınca altındaki sap, çöp, pislik ortaya çıkar” demişti. Anlaşılan bizde o tarihten bu tarihe işler aynı. Başkasının parasıyla (suyuyla) havuzları doldurduk, kiri, pası örttük. Şimdi su çekildi. Bu demektir ki işletmelerin kiri, pası ortaya çıkacak.
İşletmelerin kiri pası derken ne demek istediğimi de hatırlatayım. Baştan başlayalım. Umarım hatırlarsınız işletme yönetimi nedir, daha doğrusu, İşletme nedir? İşletmenin yönetimi ne demektir? Sorularına defalarca değinmiştim. “Hoca ben dün ne yediğimi hatırlamıyorum” diyenler için kırık kalbimi susturup kısaca hatırlatayım.
İşletme o işletmeye hasredilen kaynakların hasredilebilecekleri başka en iyi alternatiften (yani işletmenin geçmiş performansı ve rakipleri) daha fazla dönüşüm sağlaması için hedeflediği pazarlarda tekelleşmek amacıyla mal/hizmet üretilerek pazarlamak için kurulan örgütlere denilir(2) . Yani işletme amacı ve parçaları belli bir otomobil, işletmeci ise bu arabayı hedefe götürmekle yükümlü şoför gibidir(3) . Bu tanımların kaynak ve gerekçelerine defalarca değindim. İş adamı arkadaşımın “Berbat” dediği şartların bilimsel tanımı şunların olmasıdır. Yani aşağıdakilerin biri veya birden fazlası oluyorsa işletmenin durumu berbattır.
PAZARLAMA ALANINDA:
1) İşletme müşterileri giderek daha az miktarlarda ve daha seyrek alım yapıyorlarsa;
2) İşletme müşterileri iç/dış rakip işletmelerin sunularına kayıyorlarsa;
3) Pazara yeni alıcılar girmiyor, pazarda olanlar çıkıyor, pazara yeni girenler iç/dış rakiplerin sunularını tercih ediyorlarsa;
ÜRETİM ALANINDA (Ürün/hizmetler):
1) İstenilen miktar ve özelliklerde;
2) İstenilen kalitede;
3) İstenilen maliyette ve
4) İstenilen zamanda üretilemiyorsa.
Bunları da daha önce tanımlamıştım. Bunların biri veya bir kaçı olunca işletme para kazanamaz, pazar payı kaybeder vesaire, vesaire. Peki, iyi lider bu durumda ne yapacak. İlk yapılacak iş yönetimin neresinin düzeltilmesine karar vermektir.
“Yahu ortalık toz duman. Yönetim süreçlerinin gözden geçirilmesinin sırası mı?” diyorsunuzdur sanırım. İlk bakışta haklıymışsınız gibi geliyor ama değilsiniz. Pazarlama ve üretim alanlarında ortaya çıkacak sorunların nedenleri ise her zaman yönetimdir. Yönetim deyince ne demek istediğimi de daha önce anlatmıştım. Yönetim hataları pazarlama ve üretimin amaçlarına ulaşabilmeleri için gereken;
1) Mali;
2) İnsan Gücü;
3) Enformasyon ve know-how;
4) Fiziki Tesis ve Alt Yapı;
5) Stratejik işbirlikleri ve ağ kaynaklarının
a) Miktar;
b) Nitelik;
c) Maliyet;
- Yanlış hesaplanması;
- Tedarik edilememesi ve/veya zamanında gerek duyulan yerlere tahsis edilememesi, ve
- Kaynakların kullanımının denetlenememesi demektir.
Bir hesaplarsanız bu düzinelerle karar demektir. Bu hatalar havuzun suyu çekilince yani, para kıtlaşınca ortaya çıkarlar. Bunun nedeni paranın insan gücü, alt yapı ve tesisler, bağlantılar ve stratejik işbirlikleri, enformasyon ve know-how kaynaklarına çevrilebilme özelliğidir. Bu konvertibilite sayesinde para her türlü kaynak kararı hatasını örter.
Ekonomik sıkıntının 22 halini anlatırken “Global bir mali kaynak, özellikle bir likit krizi doğacak; borçlanmayı hızlandırmak için tedbirler alınacak. Bu orta ve uzun dönemde daha ciddi sorunlara yol açacak” demiştim. Türkçesi ortada para darlığı olacak demiştim. Oldu. Para boldu daraldı. Dolayısıyla da eksiklikler ve hatalar ortaya çıkacak. İyi liderler için yönetimi gözden geçirmenin zamanı para daralıncadır. İşletmelere şimdi lider gerek. Kim lider, kim öyle görünüyor, şimdi belli olacak. Haftaya devam ederiz.
Sağlıcakla kalın…