Bitkisel üretimin vazgeçilmez girdisi; gübre

Tarımsal üretimin temel girdilerinden birisi gübredir. Uzmanlar, bitkisel üretimde gübre maliyetinin ortalama yüzde 20 olduğunu belirterek, bilinçli kullanım ile, üretimi yüzde 50 artırabileceğine dikkat çekiyor. Dünyada hektar başına ortalama 116 kilo gübre kullanılırken bu oran Türkiye’de 90-95 kilo seviyelerinde. Avrupa Birliği ve diğer gelişmiş ülkelerde ise bu oran 200 kilogramın üzerinde.

Tarımda kullanılan gübreler ana hatlarıyla kimyasal, organik ve organomineral gübreler olarak üç ayrı kategoride ele alınıyor. Son yıllarda solucan gübresi konusunda da önemli çalışmalar var.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de 3.3 milyon ton kimyevi, 730 bin ton organik, 6 bin ton solucan, 278 bin ton mikrobiyal ve 220 bin ton organomineral gübre üretiliyor.

Mazot, tohum, ilaç gibi diğer tarımsal girdilerde olduğu gibi Türkiye, kimyevi gübrede de büyük oranda dışa bağımlı. Son 5 yılın ortalamasına göre 5.5 milyon ton kimyevi gübre tüketimi olan Türkiye, bunun ancak 3.3 milyon tonunu üretebiliyor. Kalan kısmı ise ithalatla karşılanıyor. Yerli olarak üretilen kimyasal gübrenin de hammaddesi yine ithalatla karşılanıyor.

Çiftçi, yüksek fiyattan şikayetçi

Bitkisel üretimin vazgeçilmez girdisi gübrede çiftçiler açısından bakıldığında en çok şikayet edilen konuların başında gübre fiyatı geliyor. Çiftçiler gübre fiyatının yüksek olmasından yakınırken, bunun tüketime de yansıdığı görülüyor. Son 5 yılda gübre tüketiminin artmaması, bazı yıllar azalmasında çiftçinin yüksek fiyat nedeniyle ihtiyacı olan gübreyi alamamasından kaynaklandığı ifade ediliyor. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2002 yılında yüzde 21 Amonyum sülfat gübresinin ortalama ton fiyatı 162 lira iken 2015'te 619 lira oldu. Aynı dönemde üre gübresinin ton fiyatı 237 liradan 1069 liraya yükseldi. DAP gübresinin fiyatı 2002'de ton başına ortalama 354 lira iken, 2015'te 1659 liraya ulaştı. Çiftçi ürettiği ürünün fiyatının aynı oranda artmadığını belirterek, artan fiyat nedeniyle yeterli gübre alamadıklarını ifade ediyor.

Dışa bağımlılık fiyat artışında etkili

Kimyevi gübre üretiminde kullanılan hammaddelerden; doğalgaz, fosfat kayası ve potasyum Türkiye'de olmadığı için ithal ediliyor. Kimyevi gübrelerdeki bu dışa bağımlılık fiyatlarının artışında en önemli faktörlerden birisi Bu girdiler nedeniyle yüzde 95'e varan orandaki dışa bağımlılık gübre fiyatının kontrolünü güçleştiriyor. Özellikle dövizdeki her artış gübre fiyatını da artırıyor.

Gübre Yasası yok

Tarım sektörü açısından en önemli girdilerden birisi olan gübrede mevzuat konusunda da eksiklikler var. En önemli eksiklik, Gübre Yasası'nın olmaması. Bu eksikliği gidermek için Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, bir yasa taslağı hazırlayıp sektörün görüşüne açtı. Sektör görüşü alındıktan sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yasallaşması beklenen yasa ile, kayıtdışılığın önlenmesi, belgelendirme, denetim konularında yaşanan bir çok soruna çözüm bulunması amaçlanıyor.

Geriye dönük olarak son bir yıla baktığımızda gübre sektöründe çok önemli gelişmeler yaşandı. Gübrede katma değer vergisi yüzde 18'den önce yüzde 1'e düşürüldü, sonra sıfırlandı. Patlayıcı yapımında kullanıldığı için nitratlı gübreler önce yasaklandı, sonra reçeteli satışına izin verildi.

Organik-kimyevi gübre tartışması

Milli Tarım Projesi'nin tanıtım toplantısında Cumhurnbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik'in kimyasal gübreler yerine organik, organomineral gübrelerin kullanılacağını söylemesi yeni bir tartışmaya neden oldu. Kimyasal gübre üreticileri, organik ve organomineral gübrelerin çiftçinin ihtiyacını karşılamaktan çok uzak olduğunu savunurken, organomineral gübre üreticileri çiftçinin gübre ihtiyacını karşılayacak potansiyel olduğunu iddia ediyor.

Bu tartışma aynı zamanda organik, organomineral ve solucan gibi alternatif gübreleri gündeme getirdi.

Gübre dosyası 4 mevsimde

Tarım sektörü için bu denli önemli bir konuyu bütün yönleriyle DÜNYA gazetesinin 3 ayda bir yayınladığı 4 Mevsim tarım dergisinde ele aldık. Dergide yer alan bazı yazılar şöyle:

■ Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürü Mesut Akdamar, gübre sektörünün tarihsel gelişimini, üretim, ithalat, tüketim, fiyat yönleriyle sektörü bir bütün olarak kaleme aldı.

■ Sektördeki genel durumun yanı sıra, yaşanan sorunları ve çözüm önerilerini ise Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü'nden Dr. Kadriye Kalınbacak yazdı.

■ Gübretaş,Toros Gübre, İgsaş, Bagfaş gibi sektörün önemli aktörlerinin çalışmaları yer alıyor.

■ Sektörün örgütü konumundaki, Gübre Üreticileri ve İthalatçıları Derneği'nin Genel Sekreteri Sebahattin Emül, sektörün önemli sorunu olan tescil ücretlerini yazdı.

■ Solucan gübresi üretenler dernek çatısı altında birleşti. Derneğin kurucularından Dr. Cezmi Saday ve Nazan Özdoğan solucan gübresini ayrıntılarıyla kaleme aldı.

■ Kimyevi gübrelere alternatif olarak gösterilen organomineral gübre konusunu, bu alanda yaptığı yatırımlarla sadece Türkiye'de değil dünyada da model yaratan Jan Nahum ile söyleşi.

■ Su kaynaklarının kirlenmesine neden olan nitrat kirliliği, Gübre Kanunu Taslağı, gübre ile ilgili güncel veriler.

Özetle gübre sektörü, önümüzdeki günlerde çok tartışılacak gelişmelere gebe. Bitkisel üretimin vazgeçilmez girdisi olan gübre ile ilgili dosyayı 4 Mevsim Tarım Dergisi'nden okuyabilirsiniz.