Bitcoin’in hukuksal problemleri

Stj. Av. Mahmut Aydemir

Günümüzün fenomeni haline gelen Bitcoin, hala pek çok kitle tarafından tam olarak anlaşılmamakta ve çözüme kavuşturulmayan bir takım soru işaretlerini bünyesinde barındırmaktadır. Cevap aradığımız bu hususlara geçmeden önce, Bitcoin’in ne olduğu ve nasıl çalıştığına ilişkin kısa bir özet yapmak faydalı olacaktır.

Bitcoin’i fiziki yapısı olmayan, merkezi bir kurum tarafından kontrol edilemeyen, üçüncü bir kuruluşun yardımına veya işlemine ihtiyaç duyulmaksızın işlem gören, sanal ortamda saklanan ve mining denilen sistem karşılığı ihraç edilen, ödeme veya yatırım aracı olarak tanımlamak mümkündür1.

Bitcoin’in özelikleri kısaca aşağıdaki şekilde sıralanabilir;

- Merkezi olmaması

Bitcoin herhangi bir para birimi veya platform tabanlı dijital para birimlerinden farklı olarak merkezi değildir. Bitcoin’in arzı bir algoritma tarafından yönetilmekte ve buna internet üzerinden herkes erişebilmektedir. Bu özelliği nedeniyle fiyatı, tamamen piyasadaki arz ve talep dengesine göre belirlenmektedir.

- Esnek veya erişilebilir olması

Cep telefonuna indirilecek bir program ile kolayca Bitcoin cüzdanına sahip olmak mümkündür. Bu nedenle, uluslararası Bitcoin işlemleri hızlıca ve herhangi bir sorun olmaksızın kolayca yapılabilir.

- Şeffaf olması

Yapılan tüm işlemler, Blockchain zincirinin tüm bloklarına dağıtılmaktadır.2 İşlemlerin kayıtları, açık ve dağıtılmış blok zincirinde saklanmaktadır. Böylece her madencide her bir işlemin birer kopyası bulunmakta ve gerçekleştirilen işlemlerin gerçek olup olmadığı kolayca doğrulanabilmektir.

- Hızlı ve işlem ücretinin düşük olması

Yapılan işlemlerin birkaç saniye içinde yayınlandığı ve bunların madenciler tarafından yaklaşık on dakika içerisinde doğrulandığı ileri sürülmektedir3. Bitcoin ağı içerisinde gerçekleştirilen işlemler düşük bir işlem ücreti karşılığı yapılmaktadır.

Konuya kısa bir girizgâh yaptıktan sonra, Bitcon’in beraberinde getirdiği sorunlar ve bunlara ilişkin analiz aşağıda başlıklar altında incelenmiştir.

Bitcoin sürdürülebilir mi?

Bitcoin yapısı oluşturulurken üst limit olarak maksimum yirmi bir milyon öngörülmüştür4. Diğer bir ifade ile, piyasada dolaşabilecek Bitcoin sayısı maksimum yirmi bir milyondur. Bu miktar aşıldığında madenciler onayladıkları her bir Bitcoin işlemi karşılığında artık ödül (Bitcoin) kazanamayıp sadece ilgili işlemden doğan işlem ücretini almaya hak kazanacaklardır. Böylece, Bitcoin’i bankacılık faaliyetlerinden ayıran “düşük işlem ücreti” Bitcon’in bir özelliği olmaktan çıkacaktır.

Ayrıca, bir Bitcoin işleminin gerçekleşmesi için tüketilen enerji, bir evin aylık tükettiği enerjiden çok daha fazladır 5. Bitcoin madencilerinin İrlanda ve Sırbistan’dan daha fazla enerji tükettikleri iddia edilmekte ve hatta 2020 yılında tüm dünyada tüketilen enerji kadar enerji tüketeceği ileri sürülmektedir6. Bu durum, Bitcoin sisteminin enerji tüketimi açısından sürdürülebilir olamayacağını ve yapılacak işlemlerin daha yüksek maliyet doğuracağı riskini ortaya koymaktadır.

Bitcoin neden yasal bir ödeme aracı veya yatırım aracı olamayacaktır?

Mevcut yapısı itibarıyla bir an için Bitcoin ekonomik değeri olan, mülkiyet hakkı kapsamında korunan bir ödeme aracı ve/veya yatırım aracı olarak kabul edilse de beraberinde pek çok sorunu getirecektir, aşağıda bu sorunlardan sadece birkaçı ele alınmıştır:

1. Miras hukuku açısı

Vefat eden bir şahsın Bitcoin hesabında var olan tutarın varislere geçip geçemeyeceği hususu öne çıkan sorunlardan biridir. Bir örnekle açıklamak gerekirse, vefat eden bir kimsenin banka hesabında bir milyon dolar parası olduğunu varsayımında, mirasçıları veraset belgesi ile söz konusu parayı bankadan alabilir veya muris adına açılmış şifreli gizli bir kasa söz konusu olduğunda, içindeki varlıkları isteyebilecektir. Bu noktada, mevcut Bitcoin yapısı sorun yaratmaktadır. Zira Bitcoin hesap cüzdanına sahip bir kimse, şifresini herhangi bir kimseyle paylaşmadan vefat ederse, hesabında var olan Bitcoin’lerin mirasçılarına geçmesini sağlayacak bir sistem bulunmamaktadır. Mirasçıların bu hesaplara erişemiyor olması hem miras hem de mülkiyet hakkına haksız bir müdahale niteliği taşımaktadır. Bu nedenle, hesap sahiplerinin şifreleri ile cüzdanlarını belirli şartlar altında belirli kişilerle paylaşacak bir altyapının oluşturulması gerekmektedir.

2. İcra hukuku açısı

Bitcoin hesabının cebri icraya konu olup olamayacağı ayrıca tartışılması gereken bir konudur. Bilindiği üzere, borcunu tahsil edemeyen alacaklı, mahkeme ya da icra müdürlüğünün kararıyla, borçlusunun banka hesaplarına haciz konulmasını talep edebilir. Borçlusunun rızası hilafına, ona ait banka hesaplarına haciz gönderip hesabında yer alan parayı haczedebilir. Borçlunun bankada kilitli kasası olması durumunda dahi kasa içindeki malvarlıkları icra memuru tarafından fiilen haczedilebilir. Tam da bu noktada, Bitcoin’in hukuksal alt yapı eksikleri gün yüzüne çıkmaktadır. Bitcoin’in ortak bir merkez tarafından kontrol edilememesi, hesap sahipleri şifrelerinin 3. şahıslarla paylaşılmaması, Bitcoin’in cebri icraya konu olamayacağı gerçeğini ortaya çıkarmaktadır. Zira, borcunu tahsil edemeyen bir alacaklı, borçlusunun Bitcoin hesabına fiilen haciz koyduramayacağı gibi alacağının tahsili amacıyla 89/1 haciz ihbarnamesini de gönderemeyecektir. Çünkü haciz ihbarnamesinin muhatabı olabilecek bir merkez söz konusu değildir. Mevcut sistemde, hukuk düzenini çaresiz bırakılmaktadır. Hukuk düzeni çaresiz kaldığında ihkak-ı hakkın devreye girme riski söz konusudur. Dolayısıyla, Bitcoin hukuk düzeni içerisinde faaliyette bulunmak istiyorsa, sisteminde yapısal birtakım değişiklikler yapılmalıdır.

KAYNAKÇA

- Bank, European Central. «https://www.ecb.europa.eu/home/html/index.en.html.» https://www.ecb.europa.eu/home/html/index.en.html. october 2012. http://
- Berber, Keser. «internet üzerinde yapılan işlemlerde elektronik para ve dijital imza.» Yetkin Yayınları, 2002.
- chokun, jonas. who accept bitcoin as a payment? 6 12 2017. https://99bitcoins.com/who-accepts-bitcoins-payment-companies-stores-take-bitcoins/.
- David, LEE kuo Chuen. « http://jai.iijournals.com/content/20/3/16»
Khalid Al Hamrani. « https://www.tamimi.com/law-update-articles/bitcoin-infiltrating-financial-system-bit-bit-rise-cryptocurrencies-mean-financial-crime/»
- GÜNAL, MEHMET. «Para Banka ve Finansal Sistem.» Nobel Yayın Dağı, 2010: 7.
international portal of the university of alicante. electronick payment methods. tarih yok. http://www.uaipit.com/files/.
- https://www.weforum.org/agenda/2017/12/bitcoin-consume-more-power-than-world-2020/
Russollilo, steven. https://www.wsj.com/articles. 12 12 2017. https://www.wsj.com/articles/pricewaterhousecoopers-accepts-fee-in-bitcoin-1512036992 .
- Yüksel, Armağan Ebru Bozkurt. «Elektronil Para, Sanal Para, Bitcoin ve Linden Doları'na Hukuki Bir Bakış.» 11 2014: 177.

**************
(1) https://www.tamimi.com/law-update-articles/bitcoin-infiltrating-financial-system-bit-bit-rise-cryptocurrencies-mean-financial-crime
(2) https://blockgeeks.com/guides/what-is-cryptocurrency
(3) http://jai.iijournals.com/content/20/3/16
(4) http://jai.iijournals.com/content/20/3/16
(5) https://www.weforum.org/agenda/2017/12/bitcoin-consume-more-power-than-world-2020
(6) https://www.weforum.org/agenda/2017/12/bitcoin-consume-more-power-than-world-2020