Bitcoin çılgınlığı nereye kadar!

Prof. Dr. İhsan ERSAN - İ.Ü. İşletme Fakültesi Finans Anabilim Dalı Finans Yönetim

2009 yılında esrarengiz mucit Satoshi Nakamota tarafından uluslararası finansal sisteme sunulan “Kripto-paraların” önde geleni Bitcoin pazarı yıl başından beri %1578 oranında olağanüstü büyüyerek tüm dünyayı şaşkınlığa sürüklemiştir. Yıl başında 1000 doların altında işlem gören 1 bitcoin’in fiyatı 7 Aralık 2017 itibarıyla 15973 dolara yükselmiştir.

Kripto para (Crytocurrency) nedir?

Kripto para internet aracılığı ile kullanılan,bir merkez bankası ya da kuruma bağlı olmayan sanal para olarak tanımlanabilir.Bu paralar belirli şifreler ile yerleştirildikleri sanal cüzdanlardan çıkarılıp yine belirli şifreler yardımıyla kullanılabilmektedirl.Bireysel ve kurumsal yatırımcıların ödeme aracı olarak kullanabildikleri kripto paraların USD,EUR v.b den farklı olarak basılı olmadıklarını unutmamak gerekmektedir.Piyasada binin üzerinde kripto para birimi vardır.Bitcoin,Ripple,Litecoin ve Dash bunların arasında önde gelenlerdir.

Bitcoin-Blockchain

Kripto paralar arasında en önde geleni Bitcoin 21 milyon adet ile sınırlanmıştır. Halen piyasada 16 milyonun üzerinde bitcoin işlem görmektedir. Bu kuruluş sözleşmesi (White paper) ne göre dolaşıma en fazla yaklaşık 4 milyon yeni bitcoin girebilecek demektir.Yeni bitcoin’lerin sisteme girebilmesi son derece yüksek bilgi ve donanım gerektiren 16 hanelik bir şifrenin çözümüne bağlıdır.Şifre çözümünün 12.5 adet bitcoin kazandırması piyasanın cazibesini arttırmaktadır. Blockchain ise şifrelenmiş işlem izlenmesini olanaklı kılan,tek bir yerde değilde birden fazla yerde,bir diğer deyişle ağın tümünde kullanılan bir veri tabanıdır.Yüksek güvenirliliği nedeniyle geleceğin bankacılığında kaçınılmaz bir gelişim olacağa benzemektedir.

Bitcoin Vadeli İşlem Borsalarında

Kripto paraların kabul ve tanınırlığı yolunda önemli bir adım olarak nitelenen ilk bitcoin vadeli işlem sözleşmesi (VİS) 10 Aralık'ta CBoe de işleme açılmıştır. 18 Aralık'ta CME sanal paraya dayalı vadeli sözleşmesini işleme açtı. onu 2018 başında Nasdaq izleyecektir. CME’de Bitcoin Vadeli sözleşmesinin büyüklüğü 5 bitcoin dir. Bu da cari fiyatlarla 78 bin dolara denk gelmekte, pozisyon için bireysel yatırımcıların ciddi bir meblağ olan yaklaşık 28 bin dolarlık bir teminat (initial margin) yatırmaları gerekecektir. Sözleşmelerin uzlaşması nakden olacak, fiyatlamada Şikago Borsası Bitcoin Referans Oranı (BRR) ve Bitcoin Gerçek Zaman Endeksi (BRTI) temel alınacaktır. Bu verilerin kripto para borsasından alınan eşleşmeyen limitli emirlerden oluştuğu, bunun da şeffaflık, bilgisayar korsanlığı gibi ciddi sorunlar yaratabileceği belirtilmektedir

Bitcoin balinaları

Her geçen gün yeni zenginler yaratmaya devam eden Bitcoin çılgınlığı devam edecek mi? Bitcoin kazançları gerçek mi? Yoksa bu balon sönecek mi? Son dönemdeki artışların gerisindeki etkenlerin başında kripto paraların vadeli işlem borsalarında işlem görmeye başlayacak olması gelmektedir. Bu gelişim sanal paranın resmi otoritelerce kabul ve tanınması yanı sıra piyasaya taze kurumsal fon girişi demektir. Kripto paraları “değer saklama” aracı olarak görüp, satın alanların talep artışı da fiyatları körüklemektedir. İnanması güç ama, 1 bitcoin değerinin 1 milyon dolara ulaşabileceğine inananların sayısı azımsanmayacak düzeydedir. Kripto paralara yönelik ciddi bir eleştiri fiyat hareketlerinin alım-satım algoritmalarına değil de, belirli medya ve aracı kurum haberlerine dayalı olmasıdır. Bazen tek bir tweet bile piyasada paniğe neden olabilmektedir. Bitcoin Balinaları olarak adlandırılan 1000 kadar kişi piyasanın yaklaşık %40’ına sahiptir. Aralarında yakın ilişkileri bulunan bu kişilerin anlaşmalı alım-satımları piyasada spekülatif artışlara neden olabilmektedir. Sözgelimi 8 Aralıkta gün içerisinde 18465 dolara kadar yükselen bir bitcoin, dijital bir platformdan 70 milyon dolar değerinde 4700 bitcoin çalındığı haberleri ile 20 dakika içerisinde 15000 dolara düşmüştür.(*)

Sonuç

Bitcoin merkez bankası ya da düzenleyici bir kuruma dayanmayan, internet ortamında alım-satımı yapılan sanal birpara birimidir. Fiziksel olmaması nedeniyle hesap birimi (unit of account) tanımını kullanmak daha doğru olacaktır. Yaşanan çılgınlığa karşın bitcoin benzeri kripto paraların kara para aklamada, gizli işlemlerde kullanılabilmesi denetim sorunlarını beraberinde getirmektedir. Para otoritelerince kripto para ticaretine yasal kısıtlar ve düzenlemeler getirilmesi ise “bitcoin balonu”nun sönmesine yol açabilecektir.

Türkiye örneğinde bitcoin benzeri kripto paralara ilginin giderek arttığı gözlenmektedir. Bazı internet siteleri kurumsal ve bireysel müşterilerine bu piyasada yatırım fırsatları sunmaktadır. Yalnız ne var ki, büyük bir denetim boşluğunun olduğu ve “bitcoin balinaları”nın egemen olduğu bu piyasada artan riskler de göz ardı edilmemelidir.

(*) John Biggs, "Why is bitcoin’s price so high", Dec 8 2017