BIST’te de demografik değişim
Borsa İstanbul’da (BIST) 2023 yılına, özellikle ikinci yarıda ivmelenen milyonlarca küçük yatırımcı hücumu damgasını vurdu. Negatif faiz yüzünden diğer finansal yatırım araçlarının zarar ettirdiği piyasa koşullarında birikimlerini koruma ve reel getiri elde etme çabasındaki küçük yatırımcıların arayışları ile örtüşen yaygın halka arzlar, bu gelişmede etkili oldu. Ancak halka arzların getirisinin cazibesini yitirmesi ve mevduat faizlerinde rekor artışların başlaması ile son iki ayda yatırımcı akınının kısmen tersine döndüğü gözlendi.
Temmuz-ekimde 4 milyon yeni yatırımcı
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) saklama verilerine göre BIST’te toplam yatırımcı sayısı 2022 sonu itibarıyla 3 milyon 783 bin 487 düzeyinde bulunuyordu. Bu sayı ilk beş ayda net 806 bin 212 artarak genel seçim ayı mayısta 4 milyon 589 bin 699’a yükseldi.
Seçimlerin ardından haziran ayında göreve gelen ve faizi baskılama politikasına son veren yeni ekonomi yönetiminin açıkladığı yeni politika çerçevesi, Merkez Bankası’nın enflasyon tahminlerinde yaptığı yukarı yönlü radikal revizyonlar, finansal yatırım araçlarının kaybettirdiği sürecin pekişmesi ve art arda gerçekleşen halka arzların cazibesi ile birlikte özellikle temmuzdan itibaren Borsa’ya yatırımcı hücumu tetiklendi.
Toplam yatırımcı sayısı temmuzda net 616 bin 956, ağustosta 1 milyon 158 bin 780, eylülde 1 milyon 527 bin 136 ve ekimde 780 bin 987 olmak üzere dört ayda toplam 4 milyon 83 bin 859 kişi artarak 8 milyon 555 bin 838’e kadar yükseldi. İlk on ay itibarıyla BIST’te yatırımcı sayısında net artış 4 milyon 772 bin 351 olurken, toplam portföy değeri de yüzde 66,7 büyüyerek 4 trilyon 328,6 milyar liraya ulaştı.
Son iki ayda 912 bin kişi çıktı
İzleyen dönemde ise aynı hızda olmamakla birlikte Borsa’dan çıkışlar başladı. Yatırımcı sayısı kasımda 349 bin 862 kişi azalarak 8 milyon 205 bin 976’ya gerilerken portföy büyümeye devam ederek 4 trilyon 387,4 milyar lira oldu. Aralık ayında da yatırımcı sayısı 562 bin 114 kişi azalarak 7 milyon 643 bin 862’ye, portföy değeri de yüzde 5,3 küçülerek 4 trilyon 156,7 milyar liraya geriledi. Böylece son iki ayda BIST yatırımcı sayısı net 911 bin 976 kişi azalmış oldu.
Son iki aydaki çıkışlara rağmen yılın tümünde yatırımcı sayısında 3 milyon 860 bin 375 kişilik artış, toplam portföy değerinde de yüzde 60,1 oranında net 1 trilyon 560,7 milyar liralık büyüme kaydedildi. BİST’te işlem gören pay senetlerinin 2022 sonunda 5,5 trilyon lira olan piyasa değeri ise 2023 yılında yüzde 87,1 oranında 4,8 trilyon lira artarak 10,3 trilyon liraya yükseldi.
Yabancı portföyünde hızlı büyüme
2023 sonu itibarıyla BIST yatırımcılarının 7 milyon 914 bin 946’sını yerli, sadece 28 bin 916’sını ise yabancılar oluşturuyor. Buna karşılık yerli yatırımcıların toplam portföy büyüklüğü 2 trilyon 600 milyar, yabancı yatırımcıların portföyü ise 1 trilyon 556,7 milyar lira. Buna göre tüm yatırımcıların sadece yüzde 0,4’ünü oluşturan yabancılar toplam portföyün ise yüzde 37,5’lik bölümünü elinde bulunduruyor. 2023 yılında yerli yatırımcı sayısı 3 milyon 848 bin 502, yabancı yatırımcı sayısı ise 11 bin 873 kişi arttı. Yerli yatırımcıların sahip olduğu payların toplam portföy değeri yüzde 41,6 artarken, yabancı yatırımcıların portföyünde yüzde 104,7 oranında bir büyüme yaşandı.
Halka arz rüzgârı durdu mu?
Finansal yatırım araçlarının getirisinin enflasyonun altında kalarak reel olarak kaybettirdiği 2023’te, birikimlerini korumak ve reel kazanç elde etmek isteyen yatırımcıların arayışları ile örtüşen halka arz edilen yeni hisselerin kazanç oranı, özellikle yılın ikinci yarısında küçük yatırımcıları kendine çekti.
Yatırımcı başına sınırlı birim miktarlarda alınabilmekle birlikte arz edilen payların cazip getirisi ile aile bütçesine sağladığı katkı, küçük yatırımcılar başta her kesimden ve her yaş grubundan kişileri Borsa’ya yöneltti. Ancak son aylarda halka arzların getiride cazibesinin azalması ve bankaların mevduat faizlerini aşırı yükseltmesi ile yatırımcı ilgisinin bu alana kaymasının da etkisiyle Borsa’dan çıkışlar başladı.