Biri bize bunu izah etsin!

Merkez Bankası ile Türkiye İstatistik Kurumu'nun ortaklaşa oluşturdukları bir endeks var; tüketici güven endeksi. Gerçekleştirilen tüketici eğilim anketi ve bu anketten türetilen güven endeksiyle, tüketicilerin harcama davranışlarının ve beklentilerinin ortaya konulması amaçlanıyor. Bu çerçevede; tüketicilerin, genel ekonomik duruma, iş bulma olanaklarına, piyasalardaki gelişmelere ve kişisel mali durumlarına ilişkin eğilimlerinin ve beklentilerinin öğrenilmesi ile yakın gelecekte yapmayı planladıkları harcamalara ilişkin aylık tüketici eğilimlerinin saptanması öngörülüyor.

Anket, dört alanı kapsıyor; kişisel mali durum, genel ekonomi, harcamalar ve fiyat beklentileri. İşte bu çerçevede gerçekleştirilen endeksin 100'ün üstünde olması tüketicinin ekonomiye güven duyduğunu, 100'ün altındaki endeks değerleri ise tüketicinin karamsarlığını gösteriyor.

Tüketici güven endeksi ortalama 8 bin kişiyle görüşülerek oluşturuluyor. Son üç ay için görüşme yapılan kişi sayısını tam olarak verelim. Eylülde 7.930, ekimde 8.131, kasımda 8.256 kişiyle görüşülmüş. Endeksin kasım ayında 91.3 ile ocak 2008'deki 92.1'den sonraki en yüksek düzeye çıktığını da belirtelim.

Buraya kadar her şey normal. Normal olmayan ne mi peki? Endeks kapsamındaki bazı sorulara nasıl böylesine taban tabana zıt yanıtlar verilebildiği… Örnek mi?

En başta tüketici güven endeksi. Bir önceki aya göre olmak üzere eylülde güven yüzde 3.5 artmış, ekimde yüzde 1.54 azalmış, kasımda yeniden yüzde 2.61 artmış. Aslında bu hiçbir şey değil!

Tüketiciler eylülde diyor ki, mevcut dönemdeki satın alma gücümüz altı ay öncesine göre yüzde 2.52 iyi. Ekime geliyoruz, bu sefer aynı soruya yüzde 3.28 kötü, yanıtı veriliyor. Bu sefer kasım, yeniden yüzde 3.23 iyi yanıtı var.

Satın alma gücünde gelecek altı aylık döneme ilişkin beklenti. Eylülde yüzde 3.94 iyi, ekimde yüzde 3.40 kötü, kasımda yüzde 4.01 iyi!

Gelecek üç ayda genel ekonomik durum nasıl mı olacak? Katılımcılar eylülde yüzde 7.24 iyi, ekimde yüzde 3.91 kötü, kasımda yüzde 2.59 iyi, diyor.

Gelecek altı ayda otomobil alacak olanların kafası fena karışık görünüyor. Bu konuya ilişkin endeks, eylülde bir önceki aya göre yüzde 7.26 artmış, ekimde yüzde 8.57 düşmüş, kasımda yine yüzde 9.86 artmış. Konut satın alma ya da inşa ettirme ihtimaliyle ilgili de aynı durum söz konusu.

Örnekleri çoğaltmak mümkün. Aydan aya müthiş dalgalanmalar dikkati çekiyor.

Tüketici eğilim anketi uygulananlar, hanehalkı işgücü anketiyle belirleniyor. Hanehalkı işgücü anketi de, üç ay öncesine göre yüzde 50 yeni, yüzde 50 eski adreslerin kullanıldığı bir rotasyon düzeninde uygulanıyor.

Tüketici güven endeksinin aydan aya böyle dalgalanma göstermesine hanehalkı işgücü anketindeki rotasyon yol açıyorsa, söz konusu ankette bir sorun var demektir. Yok eğer o anket sonuçları normal, ama tüketici güven endeksi başka nedenlerle böyle dalgalanıyorsa, endekste bir sorun var demektir. Hiç kimse tüketicinin aydan aya böylesine zikzak çizeceğini dile getiremeyeceğine göre…