Bireysel emeklilikte "dört konup beş alınacak"

Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 29 Haziran 2012 tarih ve 28338 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı.

Bireysel emeklilik katkı payları ile hayat sigortası ve diğer şahıs sigortaları primlerinin, ücret ve diğer beyana tabi gelirlere ilişkin matrahın tespitinde indirimine yönelik eski düzenlemeler, 2012 yılı ücret ve diğer beyana tabi gelirlere ilişki gelir vergisi matrahının tespitinde dikkate alınacak, bu kanunla getirilen yeni düzenlemeler ise 01.01.2013 tarihinden itibaren uygulanacaktır.

***

Eski sistem nasıldı?

Değişiklik yapılmadan önceki (2012 yılı sonuna kadar yürürlükte kalacak) uygulamada, GVK'nın 63'üncü maddesinin 3'üncü bendinde "Sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları"nın ücretin safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılabileceği hükmü yer almaktaydı. Bu hükme göre ücretlilerin kendileri, eşi veya küçük çocukları için bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı payları, ödendiği ayda elde edilen ücretin %10'unu ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık brüt tutarını geçmemek kaydıyla, ücretlinin gelir vergisi matrahından indirilebilmekteydi.

Safi ücretin hesaplanmasında ve ücretlilerin gelir vergisi matrahının belirlenmesinde; mükelleflerin kendilerine, eşlerine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs (özel) sigorta primlerinin indirimi kabul edildiği gibi, mükelleflerin kendileri ve eşleri ile küçük çocukları için ödedikleri bireysel emeklilik katkı paylarının da indirimi kabul edilmişti. Bireysel emeklilik sistemine yapılan katkı paylarının yanı sıra diğer şahıs sigortalarına da prim ödenmesi durumunda, indirim konusu yapılabilecek toplam tutar yine ücretin %10'u ve asgari ücretin yıllık tutarıyla sınırlıydı. Şahıs sigorta primleri için %5'lik sınır ayrıca dikkate alınmaktaydı.

***

Yeni sistem ne getiriyor

GVK'nın 63'üncü maddesinde yapılan değişiklik ile 01.01.2013 tarihinden itibaren ücretlinin kendi şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigorta poliçeleri için ödedikleri primlerin yarısı ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin tamamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak koşuluyla ücret matrahından indirilebilecektir. Yapılan düzenleme ile ödenen hayat sigortası poliçelerine konu prim ödemelerinin yarısının matrahtan indirilmesine imkan sağlanmıştır. Ayrıca, hayat ve şahıs sigorta poliçelerine dair ödenen primlerin ücret matrahından indirebilecek kısmı ücretin %5'inden, %15'ine yükseltilmiştir. Ancak indirim tutarı eskiden olduğu gibi yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır.
GVK'nın 89'uncu maddesinde yapılan değişiklik ile 2013 yılından itibaren elde edilecek gelirlere uygulanmak üzere, mükelleflerin kendi şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigorta poliçeleri için ödedikleri primlerin yarısı ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için ödedikleri primlerin tamamı, beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmamak koşuluyla gelir vergisi matrahından indirim olarak dikkate alınabilecektir. Söz konusu %15'lik ve asgari ücrete ilişkin sınır belirlenirken, işverenlerin ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı payları ile ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin safi tutarının belirlenmesinde dikkate alınan prim ödemeleri de dikkate alınacaktır. Dolayısıyla gelir vergisi beyannamesi vermek durumunda olan bir mükellef, ücret geliri elde etmiş ve bu gelirin safi tutarı belirlenirken ödenen şahıs veya hayat sigorta primleri dikkate alınmış ise, beyanname ile beyan ettiği gelirden hayat ve diğer sağlık sigortası primlerini indirirken, beyan ettiği gelirin %15'ini ve asgari ücretin yılık tutarına ilişkin sınırın belirlenmesinde, ücret gelirinden indirdiği primler ile işverenince karşılanan katkı paylarını dikkate almalı, yukarıdaki sınırlardan geri kalan sınır dahilinde beyanname üzerinde indirim kullanmalıdır. Ayrıca mükelleflerin eşleri ve küçük çocuklarının ayrı beyanname vermeleri durumunda, bunlara ait primler kendi beyannamelerinde beyan edilecek gelirden indirilmelidir.

Bireysel emeklilik sistemi katılım payları vergi matrahından indirilmeyecek. Kanun, vergi indirimi sistemi yerine devlet katkısı getiriyor. Bireysel emeklilik sistemi katılım payının %25'i kadar devlet teşviki verilecek. Yapılacak devlet katkısı tutarı asgari ücretin yıllık brüt tutarıyla sınırlı olacak.
Katılımcıların, bireysel emeklilik hesaplarına ödenecek devlet katkısı nedeniyle vergi yükümlüğü doğmamasını amaçlayan kanuna göre, bireysel emeklilik hesabına yapılan devlet katkılarının hak kazanılan kısımları, Veraset ve İntikal Vergisi'nden muaf olacak.

Tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı, Gelir Vergisi'nden müstesna tutulacak. İşverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılacak katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin yüzde 15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak.

Katılımcı devletin katkı payının; Üçüncü yılın sonunda %15, altıncı yılın sonunda %35, onuncu yılın sonunda %60, emeklilik durumunda da %100'üne sahip olabilecek. İşveren tarafından ödenenler hariç, katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının yüzde 25'ine karşılık gelen tutar, devlet katkısı olarak hesaplanacak, Müsteşarlık bütçesine konulan ödenekten ilgili hesaba ödenecek.

Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılanlar, devlet katkısı ve getirilerinin tamamına hak kazanacak.

İşverenlerin çalışanları adına ödedikleri katkı payları ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15 ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydıyla ücret matrahı ile ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınıyor. (GVK 63/3'üncü maddesi kapsamında, ücretin safi tutarının belirlenmesinde dikkate alınan hayat ve/veya şahıs sigortası prim ödemeleri var ise, bunlar %15'lik ve asgari ücretin yıllık tutarı ile ilgili sınırlamada dikkate alınacaktır.)

BES'ten emekli olmadan, 10 yıldan önce ayrılanlar, yüzde 15'lik stopaj kesintisini dava konusu yapılmamak şartıyla vergi dairesinden alabilecek.

29 Mayıs 2012 tarihi itibariyle bireysel emeklilik sistemine dahil olup, kanunun yürürlüğe gireceği tarihinden itibaren 2 yıl içinde bir emeklilik sözleşmesi birikimlerini alarak sonlandıran katılımcıların, 31 Aralık 2014 tarihine kadar ödeyeceği katkı payları için devlet katkısı ödenmeyecek.