Bireysel Emeklilik Sistemi'ndeki yenilikler ve Kamu Sosyal Güvenlik

Önceki yazımızda bireysel emeklilik sistemi ile kamu sosyal güvenlik sistemi arasındaki ilişkiye değinmiş, arkasından da 4632 sayılı Kanun'la bireysel emeklilik sisteminde yapılan yeniliklerden bazılarını açıklamıştık. Bu yazımızda da sistemdeki diğer yeniliklerin açıklanmasına değinilecektir.

Devlet katkısının yatırıma yönlendirilmesi

4632 sayılı Kanun uyarınca, katılımcı tarafından bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı payları, bireysel emeklilik şirketi tarafından sunulan fonlar arasından katılımcının seçeceği yatırım araçlarına yönlendirilmektedir.

6327 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeye göre ise, katılımcı katkı payından ayrı olarak kaydedilip izlenecek olan devlet katkı payı, Hazine Müsteşarlığı'nca belirlenen yatırım araçları ile yatırıma yönlendirilecektir. Diğer bir deyişle, devlet katkısının yatırıma yönlendirilmesinde katılımcının herhangi bir inisiyatifi olmayacaktır. Ancak, tüm katılımcılar devlet katkısını, alt hesaplarında diledikleri zaman takip edebileceklerdir.

Katılımcı ilk 3 yıl içinde sistemden çıkarsa devlet katkısını alamayacak

Katılımcıların devletin yatırdığı katkı payına hak kazanabilmeleri için belli bekleme süresine tamamlamaları gerekmektedir. Buna göre, katılımcı ilk üç yıl içinde sistemden çıkarsa devlet katkısını alamayacaktır. Üçüncü yılın sonunda katılımcı devletin yaptığı katkının %15'ini, altıncı yılın sonunda %35'ini, onuncu yılın sonunda %60'ını, emekliliğe hak kazanma ile sistemden vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılınması durumunda ise devlet katkısı ve getirilerinin tamamına hak kazanılacaktır. Bu düzenleme ile katılımcıların sistemde daha uzun süre kalmaları ve birikimlerini arttırmaları amaçlanmıştır.

Birden fazla sözleşmesi olan katılımcıların devlet katkısı sözleşmeler arasındaki dağılıma göre paylaştırılacak

Birden fazla sözleşmesi olan katılımcıların hak kazandıkları devlet katkısı, katılımcının toplam katkı payının sözleşmeler arasındaki dağılımına göre paylaştırılacaktır. Örneğin, A sözleşmesine yılda 15.000 TL ve B şirketindeki sözleşmesine yılda 5.000 TL ödeyen bir katılımcı, A sözleşmesi için %75'ine karşılık gelen, B sözleşmesi için ise %25'ine karşılık gelen devlet katkısına hak kazanacaktır.

Katılımcı devlet katkısının tamamına hak kazanmadan sistemden ayrılırsa hak etmediği tutarlar devlete geri ödenecek

Katılımcıların vefat veya maluliyet hariç emeklilik hakkı kazanmadan bireysel emeklilik sisteminden ayrılmaları durumunda devlet katkısı ve getirisinden hak kazanamadıkları tutar genel bütçeye gelir kaydedilecektir.

Örneğin 3'üncü yıldan sonra devlet katkısı hesabındaki birikimi 5.000 TL olan bir katılımcı, sistemden ayrılırsa bunun %15'i olan 750 TL'sine hak kazanırken, kalan 4.250 TL'lik tutar devlete geri dönecektir.

Mevcut katılımcılara devlet katkısını hak edişte süre yönünden ek avantaj sağlanmaktadır

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce sisteme girmiş olan katılımcılar için, devlet katkısına hak kazanma süreleri kapsamında ek bir avantaj sağlanmaktadır.

Buna göre 01.01.2013 tarihinden önce sisteme girmiş olan katılımcıların 01.01.2013 tarihinden itibaren üç yıl sistemde kalması durumunda, devlet katkısına hak kazanmaya esas sürelere, istemde kaldıkları toplam sürenin;

- 3 yıldan fazla 6 yıldan az bulunması durumunda 1 yıl,

- 6 yıldan fazla 10 yıldan az bulunması durumunda 2 yıl,

- 10 yıldan fazla olması durumunda 3 yıl eklenecektir.

Örneğin; 2006 yılı içinde sisteme girmiş bir katılımcının, 2016 tarihinde devlet katkısına hak kazanma süresine 2 yıl eklenecek. Yani katılımcı 2019 yerine 2017 yılında 6 yılını doldurmuş sayılacak ve devlet katkısının %35'ine hak kazanacaktır.

İşverenler tarafından yapılan katkı payı ödemelerinin gider yazılmasındaki üst sınır artırılmıştır.

01.01.2013 tarihinden itibaren, işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla, ticari kazancın tespitinde gider olarak kabul edilecektir. Mevcut uygulamada %10 olarak yürürlükte olan bu oranın, %15'e çıkarılması ile işverenlere büyük avantaj sağlanmış olmaktadır.

Katılımcıların ödediği katkı payları menkul sermaye iradı kapsamından çıkarılmıştır

Önceki uygulamada, bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanarak veya kazanmaksızın ayrılanlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin tamamı (katkı payı ile bunların getirileri) menkul sermaye iradı olarak kabul edilmekte ve gelir vergisi tevkifatına tabi tutulmaktaydı.

Ancak, bireysel emeklilik sisteminden herhangi bir nedenle ayrılan katılımcılara yapılan ödemelerin tamamının irat olarak kabul edilerek bireysel emeklilik şirketlerince gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması, katılımcılar tarafından mahkemeler nezdinde uyuşmazlık konusu yapılmış ve yargı organlarınca da katkı payına isabet eden tutar için yapılan gelir vergisi kesintilerinin iptali yoluna gidilmişti.

Yeni sistemde, yapılan düzenleme sonucunda birikimlerin geri ödenmesinde vergilendirme birikim toplamı üzerinden değil; sadece getiri üzerinden yapılacaktır. Stopaja tabi tutulacak tutar şu şekilde hesaplanacaktır: Katılımcının çıkış tarihindeki toplam birikimi ve devlet katkısı birikiminin sistemde kaldığı süreye göre hak edilen tutarından, katılımcının sisteme yatırdığı toplam katkı payı ve kaldığı süreye göre hak ettiği devlet katkısı çıkarılacak ve aradaki fark; yani getiri stopaja tabi olacaktır.

Katılımcılara yapılacak ödemelere ilişkin menkul sermaye iradı istisnası kaldırılmıştır

Önceki uygulamada bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin %25'i gelir vergisinden istisna olup, istisna edilen tutardan tevkifat yapılmamaktaydı.

Yeni düzenlemede ise söz konusu istisna kaldırılmış olup, 29.08.2012 tarihinden itibaren bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılacak irat ödemelerinin tamamı gelir vergisi tevkifatına tabi olacaktır.

29 Ağustos 2012'den önce bireysel emeklilik sistemine girmiş ve bu tarihten önce sistemden çıkmış olanlar birikim üzerinden ödemiş oldukları stopajı geri alabileceklerdir

Maddenin yürürlük tarihi olan 29.08.2012 tarihinden itibaren bir yıl içerisinde vergi dairelerine başvurulması şartıyla, son beş yılda veya 01.01.2007 ile 29.08.2012 tarihleri arasında sistemden çıkış yapmış olanlara fazla alınan stopaj tutarları iade edilecektir.

Ancak, iade alınabilmesi için daha önce yapılan vergi kesintisine ilişkin herhangi bir dava açılmamış olması veya açılmış davalardan feragat edilmesi gerekmektedir.

Devlet katkısı şeklindeki yeni düzenleme 1 Ocak 2013'te yürürlükte

Bireysel emeklilik sisteminin teşvikinde doğrudan devlet katkısı yöntemine geçilmesi şeklindeki yeni uygulamaya 01.01.2013 tarihinde, stopajın getiri üzerinden alınması ile ilgili düzenleme ise 29.08.2012 yürürlüğe girecektir. Bu nedenle 01.01.2013 tarihinden itibaren çalışanların şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ilişkin olarak bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı paylarına ait ödeme makbuzlarını işverene vermeleri gerekmeyecektir.