Bireysel borçlanma 1 yılda ikiye katlandı
Artan gelir-geçim uyumsuzluğu, “nakit avans” da dahil “taksitli kredi kartı” harcaması ve “ihtiyaç kredisi” üzerinden bireysel borçlanmayı patlattı. Toplam bakiye, son 1 yılda ise yüzde 83,9 oranında 925,4 milyar lira arttı.
Enflasyonist süreçte gelir artışlarının artan hayat pahalılığı karşısında yetersiz kalması sonucu bireysel borçlanmanın, yılbaşından bu yana hızlı bir artış gösterdiği, son bir yılda ise neredeyse ikiye katlandığı belirlendi.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, tüketici kredileri ile kredi kartı borçlarından oluşan toplam bireysel borç bakiyesi, yılbaşından 12 Mayıs’a kadar olan dönemde yüzde 32,5 artışla 2 trilyon 28 milyar liraya ulaştı. Bireysel borçlanmadaki hızlı artış özellikle yurttaşların “nakit avans” da dahil “taksitli kredi kartı” harcamaları ile “ihtiyaç kredisi” kullanımlarından kaynaklandı.
Toplam bireysel borç bakiyesinde, bu dönemdeki net 498 milyar liralık artışın 178,5 milyar liralık bölümü, yurttaşların son dönemde dayanıklı tüketim malı alımlarının yanında birikmiş kredi kartı borçlarını kapamak ya da diğer nakit borçları için başvurduğu ihtiyaç kredileri kaleminde gerçekleşti. Bankaların 12 Mayıs itibarıyla 852,1 milyar liraya ulaşan ihtiyaç kredisi alacak bakiyesi, toplam tüketici kredilerinin yüzde 62,8’i, toplam bireysel borç bakiyesinin de yüzde 42 ile en büyük bölümünü oluşturdu.
Aynı tarihte 427,1 milyar lira olan konut kredilerinde ise yılbaşından bu yana net artış 66,9 milyar lira ve yüzde 18,6 oranı ile düşük kaldı. 78,5 milyar lira ile toplamda küçük bir paya sahip taşıt kredileri ise bu dönemde net 28,9 milyar lira artarken, oransal bazda yüzde 58,1’le hızlı bir artışı gösterdi.
Kart borçlarındaki hızlı artış
Bireysel kredi kartı borçları ise yılbaşından 12 Mayıs’a kadar olan dönemde tüketici kredilerine göre oransal bazda çok daha hızlı bir büyüme kaydetti. Söz konusu borçlar anılan dönemde yüzde 50,1 oranında net 223,7 milyar lira büyüyerek 670,3 milyar liraya ulaştı.
Bu artışın da 142,6 milyar liralık bölümü 12 Mayıs itibarıyla 360,4 milyar liraya ulaşan taksitli kredi kartı borçlarından kaynaklandı. Taksitli kart borçları anılan dönemde yüzde 65,5’le bireysel borçlanma kanalları içinde en hızlı artan kalem oldu. Taksitsiz/ peşin yapılan kart borçlarının tutarı da bu dönemde yüzde 35,4 oranında 81 milyar liralık net artışla 309,9 milyar liraya çıktı.
Son 1 yılda net 925 milyarlık büyüme
Toplam bireysel borç bakiyesinin son 1 yılda ise neredeyse bir kat büyüdüğü dikkati çekti. Söz konusu borçlar 12 Mayıs itibarıyla son bir yılda yüzde 83,9 oranında net 925,4 milyar lira artış kaydetti. Son bir yıldaki büyümenin net 504,1 milyarı tüketici kredilerinden, 421,3 milyarı bireysel kredi kartlarından kaynaklandı.
Tüketici kredileri içinde son 1 yılda da en fazla artan 343,9 milyar lira ile ihtiyaç kredileri oldu. İhtiyaç kredilerinin hacmi bu dönemde yüzde 67,7 büyüdü. Konut kredilerinde yıllık artış oranı ise yüzde 31’le yıllık enflasyonun çok altında kaldı. Başka deyişle konut kredilerinde reel bazda düşüş yaşandı.
Bu kredilerin hacmi son bir yılda net 101 milyar lira büyüdü. Son 1 yılda oransal bazda en hızlı artış yüzde 303’le taşıt kredilerinde yaşandı, ancak toplamdaki payı düşük olan bu kalem, toplam bireysel borç bakiyesini miktar bazında net büyüme 59 milyar lira büyüttü. Son 1 yılda bireysel borçlar içinde ihtiyaç kredilerinden sonra en büyük net artışı yüzde 253,3 oranında net 258,4 milyar lira ile taksitli kredi kartı borçları kaydetti. Taksitsiz kart borçları da bu dönemde yüzde 110,9 oranında net 162,9 milyar lira arttı.
Kredilerin artık dörtte biri bireysel
Toplam bireysel borçların neredeyse ikiye katlandığı son 1 yılda, toplam kredi pastasında en büyük paya sahip olan ticari ve diğer kredilerdeki büyüme ise yüzde 46,8’de kaldı. Geçen yılın 20’inci haftası (20 Mayıs) itibarıyla bireysel borçların toplam bankacılık kredileri içinde yüzde 18,7 olan payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 22,4’e çıktı. Başka deyişle bankacılık sektörünün her 100 liralık kredi alacağının 22,4 TL ile yaklaşık dörtte biri, tüketimin fonlanması şeklinde yurttaşlara kullandırılan borçlardan oluşuyor.
Bireysel borçlanmanın kulvar değiştirdiği dikkati çekiyor. Bu kategoride yer alan kanallardan konut alımı için çekilen kredilerin payı düşerken, artık taşınmaz ya da dayanıklı tüketim malı alımlarından çok nakit ihtiyaçlar için başvurulan ihtiyaç kredisi ve kredi kartı borçlarının payının yıllar itibarıyla sürekli arttığı görülüyor.
BDDK verilerine göre toplam tüketici kredileri içinde konut kredilerinin 2014 sonunda yüzde 55 olan payı bu yıl 12 Mayıs itibarıyla yüzde 31,5’e düştü. Bu dönemde ihtiyaç kredilerinin payı ise yüzde 42’den yüzde 62,8’e çıktı. Taşıt kredilerinin payı da yüzde 3’ten yüzde 5,8’e yükseldi. Tüketici kredileri ve kart borçları toplamından oluşan toplam bireysel borçlar içinde kredi kartlarının payının da bu dönemde yüzde 24,1’den yüzde 33,1’e yükseldiği belirlendi.
“Asgarisini” ödeme tutumu
Taksitli kredi kartı borç bakiyesindeki büyümede, taksitli alışverişler ve taksitli nakit avans kullanımından kaynaklanırken, kart borçlarındaki genel büyümede yurttaşların önemli bir bölümünün mevcut gelirinin aylık yaşam maliyetine yetmemesi nedeniyle başvurduğu zorunlu “asgari tutarı”nı ödeyip kalan alacağı faiz işleyecek şekilde devretme alışkanlığının etkili olduğu belirtiliyor. Kredi kartının her ay asgari tutarını ödeyip kalan borcu devretmeye ilişkin yasal bir engel bulunmuyor.
Ancak asgari ödeme yapılıp kalan borcun bir sonraki aya devredilmesi durumunda buna akdi faiz uygulanıyor. Sürekli asgari tutar ödendiğinde katlanarak büyüyen bir borç bakiyesi oluşuyor ve bunu kapatmak güçleşiyor. Büyüyen kart borcuna çözüm olarak yurttaşların önemli bir bölümünün bankadan tüketici kredisi çekerek borcu kapama yoluna gittiği dikkati çekiyor.