Bir ulusal proje: Denizli’de hayvancılık

Günde 800 ton süt alımı yapan bir gıda işletmesi AYNES. Antalya, Muğla, Denizli, Afyon, Uşak, Manisa, İzmir, Aydın'ı kapsayan geniş bir alandan süt alamı yapan AYNES’in hayvancılıktaki gelişmeleri nasıl etkilediğini anlayabilmek için Acıpayam’a gittim…

Süt toplaması firmanın kendi mülkiyetindeki 40’a yakın araca, üçüncü kişilerden kiralanan araçlar eklenerek yapılıyor. Temel ilke sağlıklı beslenen, temiz sağım yapılan hayvancılık işletmelerinden süt alımı yapma. Sağılan sütün yarım saat içinde işlemden geçirilmesine özen gösteriliyor; kurucu ve yönetici Nevzat Serin’den birikim ve deneyimlerini bizimle paylaşmasını istedim.

Süt toplama yaygın biçimde soğutma tankları örgütlenmesini gerektiriyor. Süt toplayan kooperatifler de var, ama çok yaygın değil. Nevzat Serin’e göre AYNES odaklı süt toplama örgütlenmesi, 10 yıl öncesine göre bir hayli ilerilere taşındı. 

Ülkemizden 6 tesisin AB’ye süt ve dondurma ihracatı sertifikası alması gelişmenin ulaştığı düzeyi gösteriyor. Türkiye’de 12 çiftlik AB’ye süt ürünleri satabilme konusunda akredite. Çiftliklerin 7’si Denizli'de... Atasancak, Erdem Aydın, Doğan Çiftçioğlu, İnceoğlu ve Şahinler söz konusu çiftlikler arasında.

Ülkemizde hastalıklardan arı olduğu sertifikalandırılmış 50 işletmenin yaklaşık 30’unun Denizli’de olması yörenin hayvancılık merkezi olduğunu kanıtlıyor. Elimizde çok net bilgileri olmayan, hesaplama yöntemini saptayamadığımız kaba tahminlere göre Denizli’de 140 bin büyük başlık hayvan var, bunların 110 bini sağmal.

Verimlilik açısından bakıldığında, hayvan başına, modern çiftliklerde günde ortalama 30-35 litre arasında süt alınıyor. Küçük üreticiler ise hayvan başına 17-20 litre /gün süt alıyor. Denizli yöresinde çiftçiler 15 litre gün verimin altına düşen ineklerini elden çıkarıyor. Köylerde küçük çiftçilerin sağmal inek ortalaması 5’in üzerine çıkmış durumda. Küçük işletmeler varlığını sürdürüyor ama, çiftçilerde hayvan sayısında artma eğilimi giderek hızlanıyor.

Nevzat Serin, Denizli’de hayvancılığı geliştirmek için yapılması gerekenlerin yapıldığını, tarım teknolojinin yapısal özelliği nedeniyle daha ileri düzeye ulaşmak için zamana ihtiyaç olduğunun altını çiziyor. Hayvancılığın gelişmesini kültürel yapı etkiliyor; yaratmak istenen sonuçlara sadece destek ve parayla ulaşılamıyor. 

Daha önce uygulamaya konan hayvancılık teşvikleri hayvan fiyatlarını artırmış. Niteliksiz hayvanları devre dışı bırakarak, damızlık hayvanı ithal edilse, damızlık üretimi etkili biçimde teşvik edilseydi daha etkin sonuçlar alınabilirdi tezi ileri sürülüyor.

Hayvancılığın geliştirmenin “merkezi sorunu süt fiyatlarının istikrarı.” Daha önce üretici kim birkaç kuruş fazla verirse sütünü ona verirken, son dönemde bilinçlenerek kararlı ve düzenli fiyat uygulayan ve ödeme yapanları tercih ediyor.

Bakanlık desteklerinin sadece üretime yönelik değil, tüketimi arttırmaya da yönelmesi süt üretimini, dolaylı yönden et üretimini de artıracağı düşünülüyor. Kolektif kaynaklardan yapılan geliştirici desteklerin birlikte tartışılarak olgunlaştırılması, sorunları azaltabilir. İhracatta ise önce süt tozu üretimi, ardından sütlü mamuller üretiminin yönetmelikle zorlanmasını kimse anlamış değil... Bu düzenlemenin hemen kaldırılmasının gereğine işaret ediliyor.

Çok kaba bir hesap yapılırsa, 5 hayvanı olan bir işletme ortalama 20 litre süt elde ediyorsa, günde 100 litre süt elde eder. Sütün litresi 105 kuruş taban fiyatı, bazen de 120 kuruşa kadar çıktığı da oluyor. Aylık 3 bin 100 lira gelirin yüzde 70 masrafa gittiği hesaplanıyor. Yapılan kaba hesaplamalara göre günde yaklaşık 31 lira 50 kuruş net gelir sağlanıyor. Bu ayda 945TL aylık gelir… Devletin desteği 6 kuruş eklenirse 180 TL de desteklerden sağlanıyor... 15 ayda buzağı yetiştiği varsayımı ile yılda 4 yavru hesaba ile 10 bin lira dana geliri, ayda 660 TL de yavru geliri eklenirse, 5 inekli bir yetiştiricinin geliri 1781 TL düzeyine ulaşıyor.

Süt üretiminin araması, piyasa yapıcı örgütlenmeler ile üreticinin geçimini sağlayacağı gelir elde etmesine bağlı.

Saptadığımız diğer sorunları gelecek hafta paylaşalım.