Bir finansman seçeneği olarak halka arz

Sermaye piyasası mevzuatında son dönemde yapılan değişiklikler ve piyasaların durumu çerçevesinde 2018 yılının halka arzlar bakımından hareketli bir yıl olacağı beklentisi mevcuttu.

Nitekim, yılın ilk çeyreğinde perakende, enerji, sağlık gibi sektörlerde faaliyet gösteren çeşitli şirketlerin halka arz planları bu beklentileri doğrular nitelikte. Bu kapsamda halka arz nedir, şirketler bu seçeneği nasıl değerlendirmeli ve sürece ilişkin dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir gibi konuları genel hatlarıyla kısaca incelemekte fayda görüyoruz.

Halka arz, en basit tanımıyla şirket paylarının borsada işlem görmesini ifade eder. Şirket, ilk defa halka arz gerçekleştiriyorsa bu işlem halka açılma ya da ilk halka arz (initial public offering) olarak ifade edilir. Halka arz, esas olarak şirketlerin kaynak ihtiyacını karşılamak için finansman sağlar. Peki, bir şirket neden diğer finansman yöntemleri yerine halka açılmayı tercih eder?

Halka arz, öncelikle diğer finansman yöntemlerine göre şirkete daha düşük maliyetli, uzun vadeli ve geri ödeme zorunluluğu olmaksızın finansman kaynağı sağlar. Finansmana ilave olarak, borsada işlem görmeye başlayan paylar, likit hale gelir ve organize bir pazarda oluşan fiyatlara göre her zaman alınıp satılabilir. Ayrıca, sermaye piyasası mevzuatı ve borsanın şeffaflık ve kamuyu aydınlatma işlevleri gereği şirket kurumsallaşır; şirketin bilinirliği ve güvenilirliği artar. Böylece, şirketlerin kredibilitesi ve dış finansman olanakları da gelişir.
Halka arz, bir finansman yöntemi olarak değerlendirilirken, avantajlarının yanında kapsamlı bir hazırlık ve uygulama süreci gerektiren bir yöntem olduğunu da dikkate almak gerekir. Halka arz süresince, Sermaye Piyasası Kurulu, Borsa İstanbul, Merkezi Kayıt Kuruluşu ile satışa aracılık edecek aracı kurumlara ödemeler yapılmalı. Aynı zamanda, halka arz sürecinin doğru yönetilmesi ve başarıya ulaşması için şirketin hem finansal hem de hukuki konularda danışmanlık alması ve doğru hazırlıkların yapılması gerekir. Halka arz tamamlandıktan sonra ise şirket, oldukça detaylı bir mevzuata tabi olur; farklı resmî kurumların kontrolü ve denetimi altına girer. Şeffaf yönetim gereklilikleri, şirketin düzenli olarak bağımsız denetimden geçmesini ve kamunun düzenli olarak şirket ve faaliyetleri ile ilgili olarak aydınlatılmasını gerektirir.

Halka arz, şirketin mevcut paylarının satışı yoluyla gerçekleştirilebileceği gibi sermaye artırımı yoluyla da gerçekleştirilebilir. Mevcut payların satışında, şirket ortaklarına paylarını nakde dönüştürerek tamamen veya kısmen şirketten çıkma imkânı sağlanır, sermaye artırımında ise elde edilen kaynak doğrudan şirkete aktarılır. Tabi, iki yöntemin birlikte uygulanması da mümkün. Uygulamada, sermaye artışı yoluyla halka arzdan gelecek kaynağın tamamının veya en azından bir kısmının şirkete aktarılması tercih edilmektedir.

Bu noktada, halka arzın ön hazırlık sürecine de kısaca değinmekte fayda var: Halka arz kararı verildikten sonra, sürecin idaresi amacıyla şirket içi çalışma grubu oluşturulur; aracı kuruluş seçilir; mali tablolar mevzuata uygun olarak hazırlanarak bağımsız denetim çalışması başlatılır; şirket esas sözleşmesinde payların devrini kısıtlayıcı hükümler varsa bunlar kaldırılır; halka arz izahnamesi hazırlanır ve Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuru yapılır. İzahname içeriği temel olarak şirketin sermayesi, yönetim ve faaliyetleri, finansal durumu, kâr tahmin ve beklentileri, risk faktörleri, halka arz edilecek paylara ilişkin bilgiler ile halka arz sürecine ilişkin bilgilerden oluşur. Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayını takiben halka arz sürecine geçilir. Halka arz, yatırımcılardan talep toplama yoluyla yapılabileceği gibi sabit fiyat belirlenerek de gerçekleştirilebilir; satış yöntemi, şirketin ve aracı kuruluşun değerlendirmesi sonucunda belirlenir. İzahname ve fiyat tespit raporunun yayınlamasını takip eden üçüncü gün halka arza başlanabilir, satış süresi ise iki ila yirmi iş günü arasında olmak koşuluyla yine şirket ve aracı kuruluşça serbestçe belirlenir. Satış işlemi tamamlandıktan sonra satış sonuçları aracı kuruluş tarafından Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda ilan edilir.

Halka arzın başarılı olmasındaki en önemli faktörler ülke ekonomisinin, piyasaların ve hatta ilgili sektörün durumuna göre doğru zamanlama ve doğru fiyat tespitidir. Düşük belirlenen fiyat, hedeflenen finansmanın sağlanamaması ile, fiyatın yüksek belirlenmesi ise yeterli talep toplanamaması ile sonuçlanabilir. Halka arzın başarılı olup olmaması ise satışa çıkarılan payların yeterli bir talep sonucunda mümkünse belirlenen fiyatın bir üst bandından satılıp satılmamasına göre değerlendirilebilir. Tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde, halka arz şirketler için avantajlı bir finansman seçeneği olmakla birlikte halka açılmanın getireceği yükümlülüklerin de dikkate alınarak tüm faktörlerin değerlendirilmesi sonucunda halka arz kararının alınması gerekir.