Bilinçsiz bilim ruhun çöküşüdür

Başlık, 1400’lü yılların sonunda doğmuş, Fransız yazar François Rabelais’nin ünlü sözüdür: “Science sans conscience n’est que ruine de l’âme.” Rable’nin en meşhur eserleri Gargantua ve Pantagruel’dir.

Kral Artur’a yardımcı olması için Merlin tarafından yaratılan dev ailesinin ferdidir. Gargantua yedikçe büyür, büyüdükçe yer, herkes ona yiyecek yetiştirmeye çalışır. Ortaçağ skolastik eğitiminin dogmalarından kurtulması için babası tarafından Yunan felsefesi eğitimi almaya gönderilir.

Egon von Greyerz, Matterhorn Asset Management kurucusu @GoldSwitzerland hesabından geçen hafta attığı tivitinde, bu yüzyılın son 22 yılını merkez bankacılarının Gargantua’nın son ziyafetine benzeterek, krizi 100 yıl önce başlattıklarını yazdı.

Gerçi 20 Kasım 2021 ve 2 Nisan 2023’te ben tivitlerimde yeşil tahvilleri bilançoya alma ve parasal gevşeme ile kendisinden önce aynı konuya dikkat çekmiştim. Bir diğer Gargantua ise ABD kamu borcu ve bütçe açığı. Adeta bir karadelik. Pandemi öncesinde 23 trilyon olan borç 32 trilyon dolara geldi. Geçenlerde Senato’da 50 trilyona gitmesinin sorun olup olmadığı soruldu Yellen’e. Faizler düşerse sorun değil dedi.

Kral çıplak yani. Hazinenin B Planı yok. UEFA finali öncesi gibi “taktik maktik yok, bam bam bam” diyor özetle. Ama Fed’in faiz artışlarına rağmen 1 ve 10 yıllık CDS’leri tarihi seviyelere çıkmış durumda. ABD, evet. İktisat bilimi kurallarının Fed’in para politikasından haberi yok. Hazinenin borç tavanı sorunu aslında.

Bir puanlık artış kabaca yılda 300 milyar dolar ek yük demek. 2022 sonunda 850 milyar dolar faiz yükü vardı. Demek ki ortodoks para politikasında faizin artması risk priminin artmasına engel değil. Aynı Arjantin gibi. Hatta enflasyonun artmasına engel olmadığı, çekirdek enflasyonun düşmesine katkı sağlamadığı örnekler var. Fed’in tahvillerden birikmiş 2022 sonu zararı 1.08 trilyon dolar gibi son bankacılık krizi ve faizler bu rakamlara dâhil değil.

Ama o baz para, isterlerse basar çözerler, deniliyor. Fed bilançosunun yüzde 95’i hazine kâğıtları. Yani ABD tahvil ve para bastıkça Gargantua devleşiyor. Dogma Econ 101 öğretileri ile piyasalarda kafayı kuma gömmenin sonu iyi olmayacak.

Züccaciye dükkânındaki fil

Fed'in ortodoks para politikası dâhilinde kredi mevduat makası, tahvil reel faiz makası o kadar geniş ki. Hangi faiz oranını dikkate almak lazım? Mesela yıllık olarak kredi kartı faizleri en az yüzde 20 seviyesinde, 24 aylık tüketici kredisi yüzde 11,5 seviyesinde. Mevduat faiz oranı yüzde 0,40 seviyesine, çek hesaplarında yüzde 0,06 seviyesine çıkıyor.

Federal efektif faiz yüzde 5 civarıyken ticari kredi faizleri yüzde 8 seviyesine uçmuş. 60 aylık yeni otomobil kredisi yüzde 7,5 iken mortgage kredi faizi volatilitesi devam ediyor ve 30 yıllık faiz yüzde 6,5 seviyelerine yeni geriledi.

10 yıllık reel faiz oranı negatif alandan çıkarak yüzde 1,5 seviyesine pandemi sonrası ancak gelebilmiş, 3A ratingli şirket tahvillerinde federal efektif faiz oranı çıkınca negatif reel faiz alanına düşülmüş durumda. Euro bölgesinde politika faizi üzerinde mevduat faizi uygulayan ülke yok. Gerçi 120’den fazla ülkede hala politika faizi enflasyonunun altında. ABD 3, 12 aylık ve 2, 10 yıllık tahvil verim eğrileri resesyon beklentisi ile uzun zamandır terste.

Saint Louis F(r)ed’in grafiklerindeki bu verilere bakınca, merkez bankacılığı örneği, başarılı para politikası, bilimsellik, muhteşem iletişimle piyasaları hazırladılar, denilebilir mi? Tek tahvil verim eğrisine bakarak denge olmuyormuş. Ama tahvil verim eğrisi sorunu hazinenin borç yükünden geliyor. Aynen BOJ veya BOE bilanço kompozisyon sorunu gibi.

Swap hariç net rezerv

Daha önce Şalom ve DÜNYA Gazetelerinde ve çeşitli tivit akışlarımda detaylı açıklayarak yazdım. IMF rezerv tanım ve muhasebe dokümanlarında, uluslararası akademik literatürde, merkez bankalarında “swap hariç net rezerv” diye bir hesaplama ve tanım şekli yok.

IMF'de sadece tanım yok, tüm merkez bankalarının reserve ve drain rakamları da var. Resmi metodoloji, tanım ve rakamlar varken. İktisat bilimine tanım veya hesap kazandırmanın adresi SSCI, ESCI, Scopus, WOS gibi endeksli dergiler. Yani bilimsellik. Conscience, vicdan ve farkındalık olarak da çevriliyor.