Beyaz yakalı kadın işsizliğinde hızlı artış

Sıkı para esaslı ekonomi po­litikasının daraltıcı etkileri­nin somutlaştığı yılın üçün­cü seyreğinde, beyaz yakalı kadın işsizliğinde dikkat çeken yüksek oranlı bir artış yaşandı. Yüksek öğrenimli işsizlerin sayısı önceki çeyreğe göre 296 bin kişi artarken bunun 215 bininin kadın olduğu belirlendi. Diğer tüm eğitim düzey­lerinde gerileyen işsizlik oranı, sa­dece üniversite mezunlarında arttı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) çeyreklik dönemler bazın­da açıkladığı verilere göre 2024’ün temmuz-eylül dönemini kapsayan 3’üncü çeyreğinde önceki üç aylık döneme göre işgücü 496 bin kişi ar­tarak 36 milyon 173 bine, istihdam­dakiler de 296 bin kişi artarak 32 milyon 993 bine, ülkedeki toplam aktif işsiz sayısı da net 200 bin kişi artarak 3 milyon 180 bine yüksel­di. TÜİK’in anket yoluyla belirledi­ği ve sadece ilgili dönemde aktif iş arama kanallarını kullanmış işsiz­leri kapsayan bu verilere göre 3’ün­cü çeyrekte işsizlik oranı toplamda yüzde 8,4’ten yüzde 8,8’e yükseldi. Ancak TÜİK’in “mevsim etkisin­den arındırılmış” istatistiklerine göre ise işsiz sayısı 3’üncü çeyrek­te 20 bin kişi azalarak 3 milyon 106 bine ve işsizlik oranı yüzde 8,8’den yüzde 8,7’ye geriledi.

En büyük kesim beyaz yakalı

Mevsimsellikten “arındırılma­mış” verilere göre açıklanan eğitim durumu bazında dağılıma bakıldı­ğında ise çok çarpıcı bir tablo ortaya çıktı. Diğer eğitim düzeylerindeki işsiz sayısı fazla değişmezken, hat­ta ilköğretim mezunlarında geriler­ken, üniversite bitirmiş işsizlerin sayısında çok hızlı bir artış yaşandı. Önceki çeyreğe göre 269 bin kişi ar­tan yüksek okul diplomalı işsizlerin sayısı 1 milyon 106 binle toplam iş­sizler içinde eğitim düzeyi dağılı­mında yaklaşık üçte birle en büyük kesimi oluşturdu. Aktif iş arayan­lara göre belirlenen işsizlik oranı üniversite mezunu erkek işsizler­de yüzde 5,7’den yüzde 6,4’e, kadın işsizlerde ise yüzde 11’den yüzde 15,4’e, toplam üniversite mezun­larında yüzde 7,9’dan yüzde 10,3’e yükseldi. Buna karşılık daha önce en büyük kesimi oluşturan lise altı (ilköğretim) mezunu işsizlerin sa­yısı 91 bin kişi azalarak 1 milyon 26 bine geriledi. Önceki çeyreğe göre; okur yazar düzeyindeki işsizler sa­dece 2 bin kişi artarak 36 bin, genel lise mezunu işsizler 6 bin kişi arta­rak 596 bin, mesleki ve teknik lise mezunu işsizler de 13 bin kişilik bir artışla 415 bin kişi oldu.

İşsizlik oranı okur yazar düze­yindekilerde yüzde 4,4 olarak ay­nı kalırken, ilköğretim diplomalı­larda yüzde 7,4’ten yüzde 6,9’a, düz lise mezunlarında yüzde 11,3’ten yüzde 10,9’a, mesleki ve teknik lise mezunlarında yüzde 9,9’dan yüzde 9,8’e indi.

Esas artış üniversiteli kadınlarda

Beyaz yakalı işsizliğe cinsiyet da­ğılımına göre bakıldığında ise esas artışın kadınlarda olduğu belirlen­di. Üç aylık dönemde üniversite mezunu erkek işsizlerin sayısı 54 bin kişi artarak 397 bine, üniversite diplomalı işsiz kadınların sayısı ise 215 bin kişi artarak 709 bine ulaştı.

Anılan dönemde okur yazar düze­yindeki aktif kadın işsizler 3 bin kişi artarak 22 bin, ilköğretim mezunu kadın işsizler 5 bin kişi artarak 368 bin, genel lise mezunu kadın işsizler 2 bin kişi azalarak 273 bin, mesleki ve teknik lise mezunu kadını işsiz­ler 41 bin kişi artarak 211 bin kişi ol­du. Buna göre bu dönemde en büyük artış üniversite diplomalı kadın iş­sizlerde gerçekleşti. Üniversite me­zunu kadınlarda yüzde 15’i aşan iş­sizlik oranı okur yazar düzeyinde­ki kadınlarda yüzde 3,3’ten yüzde 3,8’e, ilköğretim mezunu kadınlar­da yüzde 8’den yüzde 8,2’ye yüksel­di. Düz lise mezunu kadınlarda yüz­de 17,4’ten yüzde 16,2’ye düşen iş­sizlik oranı, mesleki ve teknik lise mezunu kadınlarda yüzde 16,8’den yüzde 19,7’ye çıktı.

İş gücünün üçte biri beyaz yakalı

Son yıllarda art arda açılan ve sa­yıları 200’e yaklaşan üniversiteler­de okuyan öğrenci sayısı da 7 mil­yonu aşarken, üniversite bitirenle­rin sayısındaki hızlı artışa karşılık, ekonomide daralmanın da etkisiyle beyaz yakalı istihdamının buna pa­ralel artmaması, özellikle kadınlar­da olmak üzere yüksek öğrenimli işsiz sayısını büyütüyor.

TÜİK’in daha önce açıkladığı eğitim istatistiklerine göre ülke nü­fusunun yüzde 24,6’sını ön lisans, lisans, yüksek lisans ve üzeri olmak üzere yüksek öğrenimliler oluştu­ruyor. Bu da yaklaşık 21 milyon do­layında bir nüfusa denk geliyor. Nü­fusta dörtte bir düzeyinde bulunan yüksek öğrenimliler, işgücünün ise yaklaşık üçte birini oluşturuyor.

3’üncü çeyrekte 66 milyona yak­laşan çalışma çağındaki nüfusun 36 milyon 173 bin kişi ile yüzde 54,8’i işgücüne dahil olurken bunun da 10 milyon 786 bin kişi ile yüzde 28,9’u üniversite mezunları oluş­turdu. Aynı dönemde 32 milyon 993 bin olan istihdamdaki nüfus içinde yüksek öğrenimliler 9 milyon 680 bin kişi ile yüzde 29,3 pay alıyor. 3 milyon 180 bin işsizin ise yüzde 34,8’ini üniversite mezunları oluş­turuyor. 2’nci çeyrekte bu oran yüz­de 28,1 düzeyindeydi. Buna göre iş gücüne dahil her 100 kişiden 29’u ve yaklaşık her üç işsizden biri üni­versite mezunu.

Profesyonel işlerde hızlı işsizlik artışı

3’üncü çeyrek itibaren aktif iş arayan işsizlerin mesleki niteliklerine göre dağılımında en büyük grubu oluşturan hizmet ve satış elemanları önceki çeyreğe göre yüzde 12,8 artışla 757 bin kişi olurken; 602 bin kişi ile ikinci büyük grubu oluşturan “profesyonel meslek mensupları” kategorisindekilerin sayısı önceki çeyreğe göre yüzde 38,1 arttı.

Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlarda işsiz sayısı yüzde 3,5 azalarak 555 bine, sanatkârlar ve ilgili işlerde işsiz sayısı yüzde 8,4 azalarak 338 bine gerilerken, teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensuplarında bu sayı yüzde 42,5 artarak 332 bine ulaştı. İşsiz sayısı; büro ve müşteri hizmetlerinde yüzde 7,9 azalarak 325 bine, tesis ve makine operatörleri, montajcılarda yüzde 6 azalarak 204 bine geriledi. Yönetici kategorisindekilerde yüzde 12,8 artışla 53 bine yükselen işsiz sayısı, nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünlerinde çalışanlarda yüzde 27,8 azalarak 13 bine geriledi.

4 gençten 1’i ne okuyor ne çalışıyor

2024’ün 3’üncü çeyreğine ilişkin TÜİK iş gücü verileri bir başka çarpıcı tabloyu daha ortaya koyuyor. Buna göre ülke genelinde 15-24 yaş grubundaki 11 milyon 652 bin genç nüfusun yüzde 26,3 oranındaki 3 milyon 70 bini ne çalışıyor ne okuyor. Başka deyişle bu yaş grubundaki her 4 gençten biri eğitimine devam etmediği gibi herhangi bir işte de çalışmıyor. Okur yazar (diplomasız) 103 bin gencin yüzde 83,9 oranındaki 86 bini, ilköğretim mezunu 5 milyon 30 bin gencin yüzde 18,8 oranındaki 973 bini, düz lise mezunu 3 milyon 187 bin gencin yüzde 29,6 oranındaki 945 bini, mesleki ve teknik lise mezunu 1 milyon 873 bin gencin yüzde 30,2 oranındaki 566 bini ve üniversite mezunu 1 milyon 458 bin gencin yüzde 36,3 oranındaki 529 bini bu durumda. OECD verilerine göre Türkiye ne eğitimde ne istihdamda olan genç nüfus oranında uzun yıllardır en başlarda yer alıyor.