Betam: "Asgari ücret artışı kayıt dışı istihdamı olumsuz etkiliyor&

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), ocak ayında yüzde 30 oranında artırılan asgari ücretin yarattığı etkilerin değişik yönlerden halen tartışılan bir konu olduğunu, ancak yapılan çalışmaların bu artışın kayıt dışılığı körükleyen etkiler doğurduğunu ortaya koyduğunu açıkladı. 

BETAM'ın açıklamasında, "Asgari ücrete yapılan son zammın etkilerinin kapsamlı ölçüde araştırılması için henüz erken olsa da, asgari ücretli oranı ve kayıt dışılıkta sektörler arasında gözlemlenen büyük farklardan yola çıkarak yaptığımız şubat 2014-2015 dönemi ile şubat 2015-2016 dönemi karşılaştırılması, en son asgari ücret artışının kayıt dışılığı olumsuz etkilemekte olduğuna dair dikkate değer bulgular sergiliyor" denildi.

Ekonominin en büyük sorunlarından biri 

BETAM'ın araştırmasında, çalışanların sosyal güvenlik, emeklilik, yasal çalışma saatleri gibi temel haklardan, devleti de önemli tutarda vergi gelirinden mahrum bırakan kayıt dışı çalışmanın (SGK'ya kayıtsızlık) Türkiye ekonomisinin başlıca sorunlarından biri olmaya devam ettiğine vurgu yapıldı. Araştırmada daha sonra şu görüşlere yer verildi:

"Son yıllarda kayıt dışılıkta, özellikle ücretli kesimde önemli bir gerileme olmakla birlikte tarımda çalışanların çoğunluğu (yüzde 81), kendi hesabına çalışanların yarıdan fazlası (yüzde 53), ücretlilerin ise yüzde 18'i halen kayıt dışı çalışıyorlar. 

Türkiye, OECD ülkeleri arasında kayıt dışı çalışmanın en yüksek olduğu ülkelerden biri olma durumunda. 

Ücretli kesimde 2004 yılında yüzde 50 düzeyinde olan kayıt dışılığın 2015'te yüzde 33.6'ya gerilemesinden kaynaklanan cesaretle hükümet tüm ekonomi programlarında kayıt dışılığı hızla geriletmeye devam edeceğini sürekli vurguluyor. Ne var ki, 2016'nın ocak ayında yürürlüğe giren yüksek asgari ücret artışı bu beklentiyi bir süre için sekteye uğratma riskini ortaya çıkarmış bulunuyor." 

0.4 puanlık artış

Ocak-şubat-mart ayları ortalamasını gösteren ve şubat olarak açıklanan son istihdam verisi, geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 31.7 olan kayıt dışı istihdamın, bu yıl yüzde 32.1'e çıktığını gösteriyor. 

Geçen yıl şubatta 17 milyon 472 bin olan kayıtlı istihdam 482 bin kişi artarak 17 milyon 954 bine çıktı. Kayıt dışı istihdam ise 398 bin kişilik artışla 8 milyon 104 binden 8 milyon 502 bine yükseldi.

Yani istihdamda bir yılda 880 bin kişilik artış oldu. 880 bin kişilik artışın yaklaşık yüzde 55 oranında 482 bini kayıtlı istihdam artışından, yüzde 45 oranında 398 bini ise kayıt dışı istihdam artışından oluştu.

Kayıtlı ve kayıt dışı istihdam artışı neredeyse bire bir denilecek bir düzeyde... Bu herhalde normal karşılanabilecek bir duruma işaret etmiyor.

Asgari ücret artırılmasın, sonucu çıkmaz

Her ne kadar Betam'ın değerlendirmesinde aynen bu ifadeye yer verilmiyorsa da, asgari ücret artışının sosyal faydaları olduğuna da dikkat çekiliyor. Çalışmanın sonuç ve uyarılar bölümünde şöyle denildi:

"Elde edilen bulgular, 1 Ocak 2016'da yürürlüğe giren asgari ücret artışının kayıt dışı istihdamı artırdığı savını doğrular niteliktedir. Bununla beraber, asgari ücret tartışmasında unutulmaması gereken diğer bazı önemli noktaların hatırlatılmasında fayda var. 

İlk olarak bu sonuçlar toplu veriler kullanılarak elde edildiği için ihtiyatla yaklaşmak gerekir. Mikro veri yayınlandığı zaman asgari ücret-kayıt dışılık ilişkisi daha detaylı olarak incelenebilir. 

Diğer önemli bir husus, asgari ücret artışının kayıt dışı istihdamı artırdığını varsaysak bile, bu artışın ne kadar kalıcı olacağıdır. Eğer kayıt dışılık kısa sürede eski seviyelerine dönerse bu pek de önemli olmayabilir. 

Son olarak, asgari ücret artışın kayıt dışı istihdamı artırmak gibi maliyetleri yanında gelir eşitsizliğini azaltma, dar gelirlilerin refahını artırma gibi sosyal faydaları da mevcuttur. Bu maliyetlerine rağmen daha yüksek bir asgari ücret sosyal açıdan optimal olabilir. Bunun nihai cevabı, sosyal maliyetler ile sosyal faydaların nasıl ağırlıklandırıldığına bağlıdır."