Beslenmenin geleceği ve fonksiyonel gıdalar

Dünyada yaklaşık 800 milyon insan ya­tağa aç girerken sürdürülebilir kal­kınma mümkün mü? Yetersiz beslenen insanların üretim gücü azalıyor, daha ko­lay hastalanıyorlar ve daha az gelir elde ediyorlar. BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 17 madde ile çevresel, sosyal ve ekonomik gelişim öneriyor.

Sosyal bir so­run diğerlerini de tetikliyor, ekonomik bir çözüm diğerlerini de onarıyor. 2050 yılın­da aç uyuyan insan sayısının yaklaşık 3 milyar olması beklenirken Madde 2: Açlı­ğa Son diyor ki: Açlığı sonlandır, gıda gü­venliğini sağla, iyi beslenmeyi geliştir ve sürdürülebilir tarımı destekle.

Fonksiyonel gıdalar çözümün neresinde?

Beslenmenin geleceğinde fonksiyo­nel gıdalar mı var? Yüksek lisans tezini bu alanda yazan Uzman Diyetisyen Gülden Kılınç’a sordum. “Fonksiyonel gıdalar bi­limsel olarak geleneksel gıdalara benze­yen ancak fizyolojik faydaları kanıtlanmış ürünler. Temel beslenmenin ötesinde sağ­lık yararları sağlayan gıdalar veya gıda bi­leşenleri.

Vücudumuzun makro ve mikro besin öğelerine ihtiyacı var. Sağlıklı be­sinlerle yeterli ve dengeli olarak beslendi­ğimizde bu gereksinimi sağlayabiliyoruz. Günümüzde sağlıklı besine ulaşmak hem maliyet hem de besleyici değeri yakala­mak açısından zorlaştı. Fonksiyonel gıda­lar yeme alışkanlarımızı değiştirmeden fayda sağlıyor.

Günlük beslenmemize en­tegre ettiğimizde sağlığımız için faydalı ve besleyici değeri yüksek öğünler tüketmiş oluyoruz. Aslında herkese yetecek kadar besin üretilebiliriz ancak çok doyumsu­zuz. Az ve öz beslenme yerine israfı tercih ediyoruz. Doğaya çok zarar verdik ve on­dan aldıklarımızı geri alıyor. Pandemide doğanın kendini nasıl temizlediğini gör­dük. İnsan kirletmezse temiz bir gelecek mümkün. Gelecekte besin bulabilmemiz ise tamamen doğaya nasıl davrandığımız ve davranacağımızla doğru orantılı.”

Bir fonksiyonel gıda olarak siyah susam

Siyah susam Çin ve Hint tıbbında fonk­siyonel gıda olarak kullanılıyor. Kalsiyum, çinko, demir, magnezyum, selenyum, po­tasyum, bakır, yüksek protein, yağ, diyet lifi, Omega 3, K ve E vitamini, antioksidan maddeler içerdiği bilimsel çalışmalar­la tespit edilmiş. Süt ürünleri tüketeme­yen, alerjisi olan ve vegan beslenenler için iyi bir besin alternatifi. Her bitkide oldu­ğu gibi yetiştiği toprak ve yetiştirme şekli önemli. Toprak verimsizse ürünün besle­yici değeri düşüyor. Türkiye’de 2019 yılın­dan beri siyah susam anlatıyorum.

Tüm anabilim dalları arasında ilk siyah susam tezini yazdım. Analiz çalışmalarım siyah susamın değeri yüksek fonksiyonel bir be­sin olduğunu gösteriyor. 2020’den bugü­ne sözleşmeli tarım ile ülkemizde yerli si­yah susam üretiyoruz ancak ülkemizle çok uyumlu olmadığı için verimi düşük ma­liyeti yüksek oluyor ve ithal etmek duru­munda kalıyoruz. Bir beslenme uzmanı olarak ithalat öncesi numune analizlerin­deki besin değerini çok önemsiyorum. İs­tediğimiz değerde olmayan ürünleri eli­yoruz. Çünkü her siyah susamın besleyici değeri yüksek olmuyor.”

Türkiye ve dünyada pazar ne durumda? “1980 yılında Japonya fonksiyonel gıda kavramı ile pazara öncülük etti. Dünyada fonksiyonel gıda pazarının %90’ı Japon­ya , ABD ve Avrupa’da. Ülkemizde de son yıllarda talep artıyor. Beslenme uzmanları besleyici değeri yüksek fonksiyonel gıda­ları probiyotik, besin formu veya takviye olarak günlük beslenmeye ekliyor.

Fonk­siyonel gıdaların bir kısmı ile, gıda sorunu olan ülkelerde besin zenginleştirmesi ya­pılabilir.” Gülden Kılınç yıllardır doğal ve organik ürün üreticisini desteklemek için çalışıyor. Sağlıklı beslenmenin temel çö­zümü sürdürülebilir tarım. Bozulan top­rağın onarım sürecinde ise, iyi beslenmek ve sağlıklı yaşam için fonksiyonel gıdalar önem kazanıyor.