Bernanke’li yıllar
Dünya ekonomisinin 1929 Bunalımından sonraki en büyük bunalımında ABD ekonomisini yöneten ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Ben Bernanke 2014 yılı itibari ile görevinden ayrılıyor, yerine bir kadın başkan Janet Yellen geliyor.
1953 doğumlu Ben Bernanke parlak bir akademik geçmişe sahip. Bundan dolayı 2005 yılında Başkan Bush tarafından Fed’in patronluğuna getirildiğinde kimse itiraz etmedi, üstelik Bernanke bu göreve gelmeden önce de Başkan danışmanları arasındaydı. Bernanke Fed başkanlığın atandığında bir “Bunalım İktisatçısı” olarak tanıtıldı ki, 2006’da henüz bunalım başlamamıştı. Bernanke 2000 yılında ilk baskısı, 2004 yılında ikinci baskısı yapılan “Büyük Bunalım Üzerine Denemeler” (Essays on the Great Depression, Princeton University Press) adlı kitabında bununla ilgili olarak şöyle yazıyordu: “Ben iktisat tarihçesi değilim, makro ekonomiciyim, fakat şunu söyleyebilirim, ben bir bunalım kurduyum”. Bernanke yine aynı kitabının ilk makalesinde 1929 Büyük Bunalımını makroekonominin kutsal kasesi olarak nitelendirdi.
Bernanke’nin başa geçmesinden bir buçuk yıl sonra kriz başladı. O günden bu yana dalgalanmalar gösteren ancak hala devam eden krizde, Fed Başkanı olarak kritik kararlara imza attı. 16 aralık 2013 tarihli Financial Times gazetesinin yaptığı kronolojiyi kullanarak Bernanke’nin on yıllık başkanlık serüvenince Fed’in aldığı önemli kararları kısaca sıralayalım:
• Haziran 2007 finansal kriz başladı. Fed’in faiz oranı %5,25,
• Mart 2008, Fed Bear Stearns’ acil kradi yardımında bulunda. Fed faiz oranı %2,25,
• Eylül 2008, Lehman Brothers battı. ABD Hazinesi Fannie Mae ve Freddie Mac’ın yönetimini devraldı ve bu bankaları fonladı,
• Mart 2009, Fed faiz oranını sıfıra indirdi ve “miktar kolaylaştırması (QE)” çerçevesinde 1,75 trilyon dolarlık tahvil satın aldı,
• Kasım 2010, Fed ikinci QE çerçevesinde 600 milyar dolarlık paketi açtı,
• Ağustos 2011, Fed faiz oranını sıfır ile %0,25 aralığında 2013 yılının ortalarına kadar sürdürebileceğini açıkladı,
• 2012 Faiz oranı %0-0,25 aralığında kaldı,
• Eylül 2013 Fed aylık 85 milyar dolarlık tahvil alımını işsizlik oranı %6,5’a gerileyene kadar sürdüreceğini açıkladı,
• 18 Aralık 2013 Fed aylık tahvil alımlarını 75 milyar dolara indirdi, alımların 30 milyar doları özel sektör tahvili, 40 milyar doları Hazine tahvilinden olacak, faiz oranında %0,25’e devam kararı alındı.
Küresel krizden farklı düzeylerde olsa etkilenmeyen ülke kalmadı. Krizin başladığı ülke ABD olmasına rağmen, krizden (krizin maliyeti ve bu maliyetin kesimler üzerindeki yükü ayrı bir tartışma konusu olduğu çekincemizi de koyarak) en hızlı çıkan ülke oldu. Üstelik bunu 1929 krizinde olduğu gibi büyük bir kayıp vererek yapmadı. Verdiğim ilk grafikten de gözlemleyeceğiniz üzere ABD sanayisi 1929 yılında yaşadığı büyük krizi 2007/2008 krizinde yaşamadı. Yine ABD’de GSYH’daki kayıplar diğer gelişmiş sanayi ülkelerinin kayıplarının çok altında kaldı.
ABD’nin krizden hızlı çıkması ve kriz maliyetini en aza indirgemeyi başarmasının altında Bernanke yönetimindeki Fed’in becerisi yatıyor. Üstelik Bernanke bunu ABD dolarını hala küresel ekonomide rezerv para olarak tutarak başardı. Bu başarı başka ülkelerin aleyhine olurken, ABD için hayırlı oldu.
Son not: 18 Aralık günü Fed’in Türkiye saati ile 21.00’de aldığı kararla, Türkiye ekonomisinin risk kumbarasına bir cent daha atılmış oldu.