Bernanke'nin şapkasında ne var?
Sürü psikolojisi, gözlenen ama kanıtlanamayan bir olgudur. Sayıca kalabalık bir grubun içinde kalarak kendini güvende hissetmek, hayvanlarda da görülür. Vahşi hayvan sürüsü, timsahlarla dolu Mara Nehri'ni hep beraber geçer. Hayvanlar ayrı ayrı geçerse, saldırı için timsahlara daha çok zaman vermiş olunur. Toplu halde geçtiklerinde, timsahlar her seferinde bir tane hayvanı yiyebilecekleri için, diğerleri karşı tarafa sağ salim ulaşacaktır. Böyle bir avantajın gerçekleşmesi için, sürünün bir lidere ihtiyacı olur. Timsahlara yem olacak olan da, bu liderdir. Buradaki irrasyonel davranış, bireysel anlamda avantajlı olmasa da, topluluk için iyidir.
Benzer şekilde; yatırımcılar, sürü psikolojisi mantığı ile hareket eder. Finans piyasalarında balonlar oluşur. Patlar. Patlayan balonlar, yatırımcılara ve ekonomilere zarar verebilir. Ancak sürü psikolojisi öylesine güçlüdür ki; piyasa ortamı uygun oldukça, yatırımcı bu şekilde davranma eğilimi gösterir.
Bazı balonlar, ekonomik açıdan avantaj da sağlayabilir. İnternet balonu ile başlayan mükemmel teknoloji, bugün hayatın her alanını pozitif şekilde etkiliyor. Bilgi teknolojisi balonu, 90'lı yılların sonlarına doğru oluşmaya başladı. Zengin olma hayaliyle internete yatırım yapanların çoğu ilk başlarda iflas etti. Batan bu yatırımcılar, nehri geçen vahşi hayvan sürülerinin liderlerine benzetilebilir. Grubun iyiliği için, farkında olmadan kendilerini feda ettiler. İnternet gibi balonların faydası görüldüğü için, politika yapıcılar ve merkez bankaları zor ekonomik koşullarda yeni balonlar yaratmak isterler. Finans piyasalarında yaratılan balonların, reel ekonomiyi olumlu etkileyeceği düşünülür.
Cuma günü başlayacak Jackson Hole toplantısından önce, aklımdan bu düşünceler geçiyor. Varlık fiyatlarındaki yükselişlerin ekonomik büyümeye yol açacağını düşünen bir Fed Başkanı. Bu başkandan olağanüstü açıklamalar bekleyen, eski güzel kazançlara dönmek isteyen, sürü psikolojisinin etkisindeki yatırımcılar. Başkan yapısal sorunların boyutunu; yatırımcılar riskleri görmez.
ABD ekonomisinden iyi sinyaller gelmiyor. Yaşanan bilanço resesyonunun benzersizliği nedeniyle, son iki yıldır uygulanan para politikası istenen etkiyi yaratmıyor. İşin kötüsü; mevcut durumda, para politikası araçlarını kullanmaktan başka bir çare de yok. Çünkü; devlet harcamaları ve vergi kanadından bir destek gelmeyecek. ABD Kongresi bu yolu kapattı. Piyasaları motive etmek istiyorsa, cuma günü Bernanke'nin yeni söylemler kullanması gerekiyor. Yeni bir tahvil alım programının sinyalini verirse, bu programın öncekilerden daha büyük olması, farklılıklar sunması gerekiyor. Bernanke'yi mantalite olarak beğenmesem de, yaratıcılık açısından beklentilerimin üzerine çıktığı zamanlar oldu. Buna rağmen; şu safhada ekonomiyi toparlama açısından manevra alanı sınırlı gözüküyor.
Piyasaların kahramanı Bernanke; üçüncü tahvil alım programının sinyalini vermezse, şapkasından yeni tavşanlar çıkarmazsa, filmin kötü adamı olur. Borsalar düşer. Yeni bir program açıklamaz; sadece vadesi gelen tahvillere yeniden yatırım yapılacağını söylerse, borsalarda hafif yükselişler görülebilir.