‘Belfast’ın düşman gençlerini YouthBank ile bir araya getirdik’

Farklı inançları bir araya getirmek, nesillerdir süren düşmanlıkları deli akan bir kanda sona erdirmek dünyanın hangi bölgesine giderseniz gidin “deli işi” denilecek türden bir girişim. İşte bu çapta bir delilik, belki de empati ve birliktelik ihtiyacının en şiddetli hissedildiği bir anda, düşmanlığın yarattığı yaraların en derin olduğu toplumlardan birinden çıktı.

Kuzey İrlanda’nın başkenti Belfast’ta en şiddetli çatışmaların yaşandığı dönemde bir sivil toplum çalışanının çözüm arayışıyla doğan YouthBank, bugün 25 ülkede binlerce gencin toplumsal fayda projelerine destek veriyor. Sekiz yıldır Türkiye’de TOG’un desteğiyle faaliyet gösteren GençBank’ın fikir babası olan James Vernon Ringland, geçtiğimiz hafta oluşumun Bölgesel Ağ Toplantısı’na katılmak üzere İstanbul’daydı.

Ringland’ın öyküsü gerçekten çok etkileyici. Hayatı boyunca sivil toplum hareketinin içinde yer alan Ringland, Belfastlı tüm gençler gibi “şanssızlar grubunda” olduğunu söyleyerek sözlerine başlıyor. “Kuzey İrlanda’nın başkenti Belfast’ta yaşıyordum. 90’ların Belfast’ını bilir misiniz? Olaylar vardı. Açlık çok büyüktü. Fırsat eşitliği gibi kavramlara uzak bir toplum söz konusuydu. Şehir bölünmüş durumdaydı. Herkesin birbirine karşı önyargıları vardı” diye özetlediği yaşam koşullarında bir karar verme sürecinde tercihini “barıştan yana” yaptığını vurguluyor. Diyor ki, “O dönemde İrlanda’da herhangi bir gencin şanslı olduğu söylenemez. Hangi tarafta olursanız olun şanssızdınız. Düşmanlık ve nefret vardı. Ben de şanssız gençlerden biriydim. Büyük bir çatışmanın ortasında kaldım. Acı gördüm, arkadaşlarımın da içinde olduğu şiddeti gördüm. Hepimiz acılar çektik. Düşmanlık çok büyüktü ve bir karar vermem gerekiyordu. Ya şiddetin parçası olacaksın, intikam alacaksın ya da başka bir yol seçeceksin. Ben ikinciyi seçtim. Bu gençlerin başka bir yolu olabileceğine inandım. Enerjimi çözüm yollarını aramaya adadım.”

Para birleşmek için motivasyon olur mu?

James Vernon Ringland, tercihini yaptıktan sonra çözümün nerede olabileceği üzerine düşünmeye başlamış ve ışığı şu sorunun yanıtında aramış: “Bu şehirde herkesin ortak sorunu açlık olduğuna göre acaba bu düşman gençleri bir araya getirmek için para olumlu bir motivasyon olabilir mi? Herkesin yararlanabileceği bir finans modeli yaratsak, bu gençler bir araya gelir mi?

Ringland, bu fikrini gençlerin ihtiyaçlarını karşılayacak ortak bir fon modeli oluşturmak üzerinde şekillendirince çalıştığı Kuzey İrlanda Toplum Vakfı’na götürmüş. Vakıf da o sıralarda bir çare aradığından 25 bin poundluk fon sağlanabileceğini söylemiş. “Sırada bunu geliştirmek vardı ve çok güvendiğim iki arkadaşımın kapısını çaldım” diyor sonrasını anlatırken. Bu buluşmayı da şöyle özetliyor: “1997 yılıydı. Gençlik için çalışan iki arkadaşımla bir araya geldik. Yani bir Amerikalı, bir İngiliz bir de İrlandalı. İngiliz olanın Britanya’da önemli bağlantıları vardı. O da 25 bin pound bulabileceğini söyledi. ABD’li arkadaş da projenin temellerini oluşturacak akademik desteği sağlayacağını belirtti. Yani paranın nasıl dağıtılacağı, hangi kurallar çerçevesinde kullandırılacağı, nasıl bir model oluşturulması gerektiği gibi teknik konuları çalışmak üzere söz verdi. Ve sonra harekete geçtik.”

Peki para gençlerdeki düşmanlığı yendi mi? “Hayır” diyor Ringland: “Bir kesme şekeri yalamak gibi, hızla eriyecek, yüksek enerji verecek ama sonra etkisi geçecekti paranın da. Para sadece insanlara durup düşünmeleri için kısa bir süre yaratmakta kullanılan motivasyondu. Biz burada sosyal girişimciliğin gücünü göstermeyi amaçladık. Gençlerin karar verirken başkaları değil kendi düşünce ve ihtiyaçlarından yola çıkmaları gerektiğini gösterdik, anlattık. İhtiyacı belirleyen de, kararı veren ve denetleyen de gençler olmalı dedik. Önce güvenmediler, inanmadılar ama sonra adil ve tarafsız bir model olduğunu görünce onlar da gerçek sorunlar için bir araya gelinebileceğini kabul ettiler.”

‘Her BM ülkesinde GençBank olmalı’

1999’da Kuzey İrlanda Toplum Vakfı desteğiyle Belfast’ta başlayan Genç- Bank, şu anda 25 ülkede faaliyette. 2017’de 2 bin 500 genç program yürütücüsünün çalıştığı platformda toplam 500 bin euroluk hibe dağıtıldı. Projelere 50 ila bin 800 euro arasında hibe veriliyor. 25 ülkede 200 GençBank var. James Vernon Ringland’ın hayali her BM ülkesinde bir GençBank olması. Diyor ki, “Her gencin 30 kilometre çapındaki alanda bir GençBank'a ulaşmasını hayal ediyorum. Gençlik katılımına daha fazla kurum, birey yatırım yapmalı. Dünya değişiyor, yeni meslekler çıkıyor, genç işsizlik artıyor. Yeni yetenekler gelişiyor. Bu modelin en büyük avantajı esnek olması. Gençleri yeni dünyaya hazırlayacak yatırımlar, modeller artmalı.”

Fonlayan da gençler fonlanan da

GençBank’ta projelere 50 ila bin 800 euro arasında hibe veriliyor. Her ülkede yerel yapılanmalarda gençlerden oluşan yürütme ekipleri var. Çeşitli kaynaklardan özellikle de gençlerden toplanan bağışlarla bir fon oluşturuluyor. Bu fona 15-25 yaş arasında yereldeki sorunlara bir çözüm projesi geliştiren gençler başvuruyor. Bu gençlerin öğrenim görüp görmemeleri, çalışıp çalışmadığı önemli değil, yeter ki ihtiyacın giderilmesine yönelik bir fayda projesi üretmiş olsun. GençBank’ın desteklediği projeler gençlik projeleri, sosyal sorumluluk projeleri ve eğitim projeleri olarak üç ana başlığa ayrılmış durumda. Alt kategoriler ise çevre, ekoloji, kadın hakları, engelli ve çocuk hakları, kültür-sanat, hayvan hakları, sağlık, kültürlerarası öğrenme şeklinde ilerliyor.

Türkiye’de değişim isteyen gençlere destek veriyor

Türkiye’de sekiz yılda 10 GençBank kurulmuş. 520 gencin hibe programı yürütücüsü olarak görev yaptığı platformda toplam 419 fi kre destek sağlanmış ve bin 382 gencin proje fikri hayata geçirilmiş. Binlerce kişiye bu projelerle dokunulduğunu belirten GençBank Türkiye Koordinatörü Hasan Altunok, 2018’de 50 bin liralık hibe dağıtıldığını vurguluyor. Belfast örneğinde olduğu gibi Türkiye’de de paranın gençleri bir araya getirmek için motivasyon kaynağı olduğunu söyleyen Altunok, “Ancak paranın etrafında başka şeyler de var. Gençler yerelde bazı şeyleri değiştirmek için bir araya geliyor. Birbirlerinin farklılıklarını kabul etmeyi öğreniyorlar. Türkiye’de gençler kendilerini ifade edemiyor. Meclis bunun örneği, 18-29 yaş arasında sadece 8 vekil var. Amacımız bu konuda harekete geçmek. Erzurum’dan Sinop’a, Seferihisar’dan Adıyaman’a kadar her yere dokunuyoruz” diyor.