Bazı sorular ve cevapları

Gümrük birliklerinde, üyeler arası ticareti engelleyen ya da kısıtlayan gümrük vergileri ve tarife dışı engeller kaldırılarak ve Gümrük Birliği dışındaki ülkelere karşı ortak bir tarife uygulayarak malların yön değiştirmesi önlenebilir.

Gümrük Birliği nedir?

Gümrük Birliği, taraf ülkelerin aralarındaki ticaretin her çeşit tarife ve eş değer vergiden muaf bir biçimde gerçekleşebildiği ve tarafların, birlik dışında kalan ülkelere yönelik olarak da ortak bir gümrük tarifesini benimsedikleri bir ekonomik entegrasyon modelidir.

Gümrük Birliği ve serbest ticaret anlaşması (STA) arasındaki fark nedir?

Serbest ticaret anlaşması, taraflar arasında ticareti kısıtlayan veya engelleyen gümrük vergileri ve tarife dışı engellerin kaldırılarak bir serbest ticaret alanı oluşturulmasını sağlayan, ancak üçüncü ülkelere ortak bir tarife uygulama yükümlülüğünü içermeyen bir anlaşmadır. Dolayısıyla STA'nın gümrük birliklerinden en önemli farkı üçüncü ülkelere ortak bir gümrük tarifesinin uygulanmamasıdır. Ayrıca Gümrük Birliği'nde serbest dolaşım ilkesi geçerlidir, STA da ise menşe kuralları uygulanır.

Köprü mevzuat nedir?

Bir tarafta AB bir tarafta Türkiye Gümrük Bölgesi ile bu iki bölgede ayrı ayrı yürürlükte olan AB ile Türk gümrük mevzuatı arasında köprü işlevi görmek üzere yürürlüğe giren Gümrük Birliği'nin (1/95 sayılı AT-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı'nın) uygulanmasına ilişkin hükümler getiren 1/2006 sayılı Türkiye-AT Gümrük İşbirliği Komitesi kararıdır. (Söz konusu kararın ilk hali 1/96 sayılı karardır. Daha sonra 1/2001 ve 1/2003 değişiklikleriyle en son halini 1/2006 sayılı karar olarak almıştır.)

Köprü mevzuat esas olarak hangi konuları düzenler?

AB Gümrük Bölgesi ile Türkiye Gümrük Bölgesi arasındaki doğrudan ticareti ve AB-Türkiye'nin üçüncü ülkeler üzerinden olan ticaretini düzenler.

Köprü Mevzuat uyarınca AB-Türkiye Gümrük Birliği bünyesinde kullanılan belgeler nelerdir?

A.TR Dolaşım Belgesi, INF 2 Belgesi, INF 3 Belgesi, Tedarikçi Beyanı, INF 4 Belgesi

Serbest dolaşım nedir?   

AB-Türkiye Gümrük Birliği malların serbest dolaşımını içerir. Malların serbest dolaşımı üye ülkelerin karşılıklı olarak ithalat / ihracat vergileri (gümrük vergileri) ve eş etkili vergiler ile tüm miktar kısıtlamalarını ve eş etkili engelleri kaldırmasıyla gerçekleşir.

Serbest dolaşımda bulunan eşya:

1) Tamamıyla Türkiye'de veya AB'de elde edilen ve bünyesinde üçüncü ülkelerden ithal edilen girdileri bulundurmayan eşyayı,

2) 3'üncü ülkelerden gelen ithalat formaliteleri tamamlanan, gümrük vergileri ödenen ve sonrasında iadeden yararlanmayan eşyayı,

3) AB'de veya Türkiye'de yalnızca ikinci maddede belirtilen eşyadan veya birinci ve ikinci maddede belirtilen eşyadan birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı,

ifade eder. Bir eşyanın serbest dolaşımda olduğunu A.TR Dolaşım Belgesi ispatlar.

AB-Türkiye Gümrük Birliği uyarınca Türkiye'nin uyum sağlamayı taahhüt ettiği gümrük hükümlerinin konuları nelerdir?

Türkiye, AB Gümrük Kodunu oluşturan 2913/92 sayılı Konsey Tüzüğü ile onun uygulama hükümlerini belirleyen 2454/93 sayılı Komisyon Tüzüğü'nü temel alan şu konulara ait hükümlere uyum sağlamayı taahhüt etmiştir:

- Eşyanın menşei

- Eşyanın gümrük kıymeti

- Eşyanın Gümrük Birliği bölgesine girişi

- Gümrük beyannamesi

- Serbest dolaşıma giriş

- Ekonomik etkili gümrük rejimleri ve askıya alma rejimleri

- Malların dolaşımı

- Gümrük yükümlülüğü

- İtiraz hakkı  

Ayrıca Türkiye, aşağıdaki mevzuata dayanan hükümleri uygulamaya koymak için gerekli önlemleri almayı taahhüt etmiştir:

- Taklit malların serbest dolaşıma sokulmasını yasaklayan önlemler getiren 3842/86 sayılı Konsey Tüzüğü ile onun uygulama hükümlerini getiren 3077/87 sayılı Komisyon Tüzüğü

- Topluluğun gümrük vergisi istisnaları sistemini düzenleyen 918783 sayılı Konsey Tüzüğü ile onun uygulama hükümlerini belirleyen 2287/83, 2288/83, 2289/83 ve 2290/83 sayılı Komisyon Tüzükleri

- Topluluğa ithal edilen bazı tekstil ürünleri için menşe kanıtlarına ve bu kanıtların kabulüne ilişkin 616/78 sayılı Konsey Tüzüğü.

Trafik sapması nedir?

Ticaretin normal seyrinin, ülkelerin farklı tarife ya da tarife dışı önlemler uygulaması sebebiyle yön değiştirmesidir. Gümrük birliklerinde, üyeler arası ticareti engelleyen ya da kısıtlayan gümrük vergileri ve tarife dışı engeller (kota, tarife kontenjanı vb.) kaldırılarak ve Gümrük Birliği dışındaki ülkelere karşı ortak bir tarife uygulayarak malların yön değiştirmesi (trafik sapması) önlenebiliyor.

Keza; STA'larda ise üçüncü ülkelere karşı ortak bir tarife uygulaması olmaması nedeniyle ticaret sapması menşe kuralının uygulanmasıyla önleniyor. Kuşkusuz bunların tam olarak sağlandığı söylenemez ama en azından bir araç olarak işleyebiliyor.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca yapılan bu tanımların detaylarının önümüzdeki dönemlerde çeşitli makaleler içinde bulmak ve konularla ilgili gelişmeleri öğrenmek mümkün olacaktır.