Başkan Putin önce satışa izin vermedi, sonra Türk ortaklı deve kayyım atadı

Ukrayna’nın işgaliyle birlikte 10 binden faz­la yaptırım kararıyla tarihin en büyük ambargosuna uğrayan Rusya, bu sürece kay­yım atayarak yanıt veriyor. Ço­ğu ABD ve Avrupa Birliği’nin oluşturduğu yönetimleri, “dost olmayan ülkeler” adıyla nite­leyen Moskova, Rusya’da ya­tırımları ve varlıkları bulunan şirketlere de birer birer el ko­yuyor.

Türkiye, Rusya’nın dip­lomatik ve ekonomik ilişkisi­ni sürdürdüğü ender ülkeler­den olduğu için de şu ana kadar ne Batı’nın uygulamaya aldığı ambargoya katıldı, ne de tica­retini durdurdu. Aksine Batılı şirketlerin oluşturduğu boşlu­ğu, Türk şirketleri aldı.

Birçok AVM’de boş kalan mağazaları Türk markaları doldurdu, baş­ta beyaz eşya olmak üzere pa­zarın en büyük oyuncuları ha­line geldi. Ancak önceki gün Rusya Devlet Başkanı’nın al­dığı karar, bu konuda bir ilk ol­du. Rusya’daki en büyük Türk yatırımlarından biri olan Tun­cay Özilhan'ın Yönetim Kuru­lu Başkanlığını yaptığı Anado­lu Grubu’nun ülkedeki iştiraki AB InBev Efes şirketinin ülke­deki varlıklarına ve üretim te­sislerine geçici yönetim atandı.

Bu, ilk kez bir Türk şirketine yapılan bir durum olarak şaş­kınlık yarattı. İlk kez dost ül­keler kategorisinde bir şirkete kayyım atandı. Hem de bizzat Putin’in imzasıyla. Kararna­meye göre Kararnameyle, AB InBev Efes’in geçici bir süre “GK Vmeste” adlı kuruluş ta­rafından yönetilecek.

11 bira fabrikası, 3 malt üretim tesisi var

Rusya’nın en büyük 3’üncü bira üreticisi olan, Türk şirket­lerinin yatırımları konusunda da en büyüğü olarak nitelenen Anadolu Grubu’nun iştiraki AB InBev Efes’in 11 bira fab­rikası ve üç malt üretim tesisi bulunuyor. 2018 yılında Türk Anadolu Efes ile Belçikalı AB InBev’in ortak girişimi olarak kurulan şirkete dair bu karar sadece Türkiye’de değil, Rus­ya’da da “şok” etkisi yarattı.

GK Vmeste, devlet adına AB InBev Efes’in 16 milyar adi hisse ve 93 bin imtiyazlı hisse­yi "geçici olarak" devralacak. Bu durum Rusya’da da ilginç yorumlara neden oldu. Rus ba­sınına yansıyan haberlerde analiz ve yorumlara bakalım.

Rus uzman: “Bu kararı beklemiyorduk”

Rusya’da oldukça tanınan alkol piyasası uzmanı Denis Puzyrev, Putin'in aldığı kara­rı beklenmedik bir haber ola­rak niteliyor. Daha önce alkol­lü üreticilerin devlete devre­dildiğini dile getiren Puzyrev, “Ancak AB InBev Efes için böyle bir adım kimse tarafın­dan beklenmiyordu. Özellik­le bu şirketin Türk ve Belçika­lı ortaklardan oluşan bir ortak girişim olduğu düşünülürse, durum daha da şaşırtıcı. Tür­kiye, Rusya’ya düşman ülkeler arasında yer almıyor ve ilişki­ler genelde olumlu. Bu neden­le, neden birleşme gerçekleş­medi ve Türk tarafı Belçikalı hisseleri devralamadı. Bu ka­rarı anlamak zor” diye niteli­yor.

Rusya’da sektörün en etkin kurumlarından ola Alkol Pi­yasası Profesyoneller Kulübü Başkanı Maksim Çernigovskiy ise “Rusya’daki bira üretimi­nin yüzde 95’i zaten yerli fab­rikalarda gerçekleştiriliyor. Bu nedenle, hisselerin bir sa­hipten diğerine geçmesi, genel piyasa dinamiklerini önemli ölçüde etkilemeyecek” yoru­munda bulunuyor.

Rusya’da bira üretiminin yerel üretici­lerin hakimiyetinde olma ne­denlerinden biri de 3 büyük üreticinin de devlet yönetimi­ne geçmesi. Daha önce Balti­ka'nın sahibi olan Danimarkalı bira üreticisi Carlsberg Group, Temmuz 2023'te kamulaştı­rılmış, Hollandalı Heineken, 2022'de Rusya'dan ayrılma kararı alıp varlıklarını Ağustos 2023'e kadar satmıştı. Şimdi üçüncü büyük olan Efes’in de benzer sürece dahil olması, pa­zarı yerelleştirmiş oldu.

1 milyar dolar cirosu var

Rusya’daki şirketin Anadolu Grubu’na etkisi oldukça yük­sek. Neredeyse cirosunun 3’te birini Rusya pazarı oluşturu­yor. Rakamlara bakacak olur­sak, 108 milyar rublelik bir sa­tış var. Bu da yaklaşık 1 milyar dolar anlamına geliyor. Kar ise 150 milyon dolar civarın­da. Haliyle Putin'in aldığı kay­yım kararı, şirketin Borsa İs­tanbul’daki durumunu da etki­lemiş oldu. Hisseleri, kararın açıklanmasının hemen sonra­sında dakikalar içinde taban yaptı. Anadolu Efes ve Anado­lu Grubu Holding yüzde 10’a yakın değer kaybetti. Hatta BIST 100 Endeksi’ni de aşağı çekti. Benzer durum, dün de yaşandı ve hisselerdeki düşüş önlenemedi.

2015’te de Türk şirketlerine baskın yapılmıştı

Gelelim bu durumun politik mi ekonomiyle mi alakalı olduğuna? Hem Rusya’da hem de Türkiye’de bu kararın beklenmedik olduğu ortada. Rusya’da 10 milyar doların üzerinde Türk yatırımını bulunurken ve dost ülkeler kategorisinde yer alırken Türkiye’ye yönelik bu karar, 2015 yılını hatırlattı.

24 Kasım’da Rus jetinin Türkiye sınırlarını ihlal etmesi ve sonucu olarak Türkiye tarafından vurulması sonrası Moskova, ilk misillemeyi ülkedeki Türk şirketlerine yönelik yapmıştı. Başta tekstil, inşaat şirketleri olmak üzere birçok Türk şirketinin ofisleri, merkezleri, tesisleri Rus polisi tarafından basılmıştı. Birçok Türk şirketi de bu baskınlar sonucunda Türkiye’ye geri dönüş yapmıştı. Özellikle Suriye’de Rusya’nın gücünün tamamen bitmesi ve yönetim değişikliği, Moskova’nın bir mesajı olarak yorumlanması hatta daha da ileriye gidileceğinin de sinyali olarak görünüyor.

Zira, Türk Anadolu Efes ve Belçikalı AB InBev ortaklığında yönetilen şirkette, Belçikalı ortağın Rusya’daki hisselerini Türk ortağa satma planları, yaz aylarında hükümetin onayı alamayınca gerçekleşmemiş, sonbaharda ise yeni bir teklif sunulmuştu. Ancak bu süreç, Türk tarafının hisseleri alması gerçekleşemeden, şirketin geçici olarak devletin atadığı bir yönetimin altına alınmasıyla sonuçlanması dostane bir adım değil çünkü.